viriditas

Op dinsdag 23 december 2014 lees ik in het NRC dat tijdens het jaarlijks cardiologencongres minder mensen overlijden in het ziekenhuis aan hartfalen dan wanneer de cardioloog in huis is.
De verklaring is waarschijnlijk dat het voor sommige patiënten beter is te wachten met ingrijpen tot de conditie verbeterd is.
Dit doet mij denken aan Victoria Sweet, schrijfster van God`s Hotel. Victoria is een groot voorstandster van Slow Medicine. Ze heeft jaren gewerkt in een heel arm ziekenhuis. Noodgedwongen werd er vaak niet direct ingegrepen (m.u.v. noodgevallen) omdat er keuzes gemaakt moesten worden. Maar Victoria ontdekte dat veel patiënten meer gebaat zijn bij aandacht, rust, liefde goed voeding enz. dan direct gaan sleutelen. Het boek God's Hotel gaat over haar ervaringen in het ziekenhuis.
Het heeft haar 35 jaar dokteren en een promotie ( op Hildegard von Bingen) gekost om erachter te komen dat het soms beter is een patiënt te vertroetelen als een zieke plant dan hem/haar te behandelen als een auto die kapot is. Victoria liet zich vooral inspireren door Hildegard von Bingen.
Hildegard  vergelijkt een mens met een plant in plaats van met een machine. Een plant groeit, ontwikkelt en geneest, net als een mens. Zij noemt deze kracht viriditas  (letterlijk vertaald: groene kracht). De belangrijkste taak van artsen (en van mensen zelf) zou moeten zijn  om de viriditas te versterken.
Dat kan op veel manieren, maar vooral door te kijken en praten met een ziek persoon.
Als Hildegard bij een ziek persoon werd geroepen concentreerde zij zich op de viriditas. Hoe sterk is het en wat ontbreekt eraan. Heel rustig stukje bij beetje werd de patiënt onderzocht en probeerde men de situatie te verbeteren. Bij elk ingrijpen eerst rustig kijken wat er verandert. Hoewel de artsen van nu, gewend zijn snel in te grijpen en alles te doen wat mogelijk is, zou het in niet acute gevallen goed zijn eerst eens een dagje een congres te bezoeken.
Op maandag 22 december 2014 lees ik in het NRC over een promotieonderzoek van Machteld Huber. (gepromoveerd op haar 63ste, geweldig!). Zij heeft onder andere onderzoek gedaan bij kippen om het effect van biologisch voer op hun afweersysteem te onderzoeken. De kippen bleken op biologisch voer sneller te herstellen van ziekte. Ze waren veerkrachtiger. Dit doet mij denken aan viriditas. Zou je veerkracht  kunnen vervangen door de viriditas van Hildegard? Zou wat voor kippen geldt ook voor mensen op kunnen gaan?
Want dat is wat ik voel. Sinds ik alleen nog maar biologische groenten en veel kruiden eet, voel ik me veerkrachtiger. Zowel geestelijk als lichamelijk.

Machteld ontdekte dat het woord `veerkracht' niet bestaat in de gezondheidszorg. Zij heeft toen een conferentie georganiseerd over het belang van veerkracht in de gezondheid en dit als basis gebruikt voor verder onderzoek en promotie.
En dat heeft alles te maken met Slow Medicine.  Slowly gaat er iets veranderen in de Nederlandse gezondheidszorg, want op 24 september is de Slow Medicine Nederland organisatie opgericht.
  (In mijn blog op 15 april 2014 schrijf ik over Slow Medicine, niet wetende dat er achter de schermen druk gewerkt werd aan een Nederlandse beweging.)

tuinjournaal?

Ik heb regelmatig overwogen de naam van mijn blog te veranderen. Strikt genomen gaat het vaker niet dan wel over mijn tuin.
Maar een tuin is meer dan een tuin. "Toon mij uw tuin en ik zal zeggen wie u bent", is een uitspraak van Alfred Austin. (engelse dichter 1835-1913)  Hij stelt dat een zelf aangelegde en onderhouden tuin, gelezen kan worden als een ongeschreven biografie.
Toen ik mijn tuin 20 jaar geleden heb ontworpen en aangelegd werd ik nog erg beïnvloed door voorbeelden. Ik verslond luxe tuinboeken met mooie foto's en probeerde de prachtige borders op kleur na te bootsen. Dat lukte echter nooit omdat ik moeilijk planten kan verwijderen die spontaan ergens opkomen. In de loop der jaren heb ik de tuin steeds meer met rust gelaten. Ik haal wel eens iets weg en voeg iets toe, maar eigenlijk ontwikkelt mijn tuin zich spontaan.
Om de metafoor naar mezelf door te trekken, herken ik deze ontwikkeling. Ik hoef niet meer te zijn of worden wat ik niet ben en ben tevreden met hoe ik ben en me verder ontwikkel.
Ook Voltaire (franse filosoof en vrijdenker 1694-1778) verwijst in diverse publicaties naar de tuin.
 De laatste zin van zijn boekje Candide is: " Wij moeten onze tuin bewerken".
Kijk om je heen en bedenk wat je kunt doen om een bijdrage te leveren. De laatste 20 jaar van zijn leven brengt Voltaire het gezegde in praktijk door de leefomstandigheden van de arme bevolking te verbeteren.
In een gedicht (zie hieronder) zegt Voltaire dat het op een dag tijd wordt je eigen tuin te beplanten en niet langer te wachten op wonderen van buitenaf.
Een tuinjournaal kan behalve over mijn tuin, dus ook gaan over wat me raakt, waar ik me zorgen over maak en welke geestelijke ontwikkelingen ik door maak.

JE EIGEN TUIN BEPLANTEN

Op een dag zul je het subtiele verschil kennen tussen een hand vasthouden en een ziel ketenen.
Dan leer je dat liefde niet betekent: leunen.
En dat gezelschap niet betekent: veiligheid.
Je ontdekt dat een kus geen contract is en een cadeau geen belofte.
Je leert te vertrouwen op vandaag, omdat morgen te onzeker is voor plannen.
Na een poos leer je dat zelfs zonneschijn je verbrandt als je er teveel van krijgt.

Dan wordt het tijd je eigen tuin te beplanten en dan zorg je voor je eigen ziel
en wacht niet langer op wonderen van buitenaf.
En dan weet je,
dat je het echt kunt volhouden en dat je echt sterk bent en dat je echt waarde hebt.
En je leert en leert
bij ieder afscheid leer je.

VOLTAIRE

Tweedeling

De term tweedeling valt vaak in het kader van de gezondheidszorg.
Met deze term wordt doorgaans de eventuele financiële tweedeling in de gezondheidszorg bedoeld.
De tweedeling tussen hoe mensen tegen gezondheid aankijken en wat ze zelf denken te kunnen veranderen is een veel groter probleem met zeer ernstige gevolgen.
Jan Latten, een demograaf, stelt in een artikel in de krant dat het aantal goed opgeleide en niet onbemiddelde 70 plussers in de steden enorm zal toenemen in de komende jaren.  Niet alleen doordat de goed opgeleide, niet onbemiddelde mens minder vaak de stad zal verlaten om buiten te gaan wonen maar ook omdat ze ouder worden dan de mensen die wat minder hoog op de sociale ladder staan.
Dat blijft bij mij hangen, daar blijf ik over nadenken. Alsof je een hele groep mensen afschrijft. Hoe komt dit?
Toen ik ongeveer 35 jaar geleden afstudeerde als diëtist, was er geen werk. Met een aantal collega's, ook met idealen, zijn we de wijk ingegaan. We gingen voedingsvoorlichting geven in wijk- en buurtcentra in de "lagere sociale klasse"wijken. Om laagdrempelig te zijn, waren de cursussen en bijeenkomsten gratis. Vaak kwam er niemand, soms een handjevol naar onze bijeenkomsten.
Kortom dat liep erg moeizaam.
De vegetarische kookcursus in de "betere" wijken was echter een groot succes.
Dat was ook erg leuk om te geven. Een enthousiast en leergierig publiek die echt iets willen veranderen aan hun voeding.
Deze situatie is in 35 jaar niet veranderd.
Als Rutger van Castricum in het programma "Camping Powned" aan mensen met ernstige gezondheidsklachten, voornamelijk veroorzaakt door overgewicht, vraagt wat ze zelf doen aan hun gezondheid is het antwoord: "We slikken pillen en lopen bij de dokters".
Ik ben eigenlijk heel boos. Niet op die mensen, die hebben niet anders geleerd, nooit een ander voorbeeld gehad, maar op onze zogenaamde gezondheidszorg!
Laten we wat we nu gezondheidszorg noemen, veranderen in ziekenzorg. Want onder zorg voor de gezondheid versta ik iets anders.
Zorgverleners maken zich ervan af door te zeggen: gewoon een beetje gezond eten dan komt het wel goed. Dat is het probleem. Ingesleten gedrag is heel moeilijk te veranderen. Als je al weet wat gezond eten is.
Het moet toch mogelijk zijn om in deze wijken groepen op te zetten en voorlichting te geven.
Op een andere manier dan wij deden, 35 jaar geleden. De huisarts zou een stimulerende en een beetje dwingende rol kunnen spelen. Het accent zou moeten liggen op doen. Samen boodschappen doen, samen koken. Samen kijken wat je kunt veranderen.

De zorgverzekering zou het kunnen sponseren. Uiteindelijk levert het waarschijnlijk geld op.
Dat is echter niet het belangrijkste. Deze tweedeling is op te lossen, denk ik.
We zouden het in ieder geval moeten proberen.

wetenschap

In een vruchtbare aarde uit 1999 lees ik een artikel over de verwetenschappelijking van de samenleving. Vijftien jaar geleden geschreven, maar niet gedateerd wat mij betreft.
Ervaring was ooit de kurk waar de samenleving op dreef.
Toen de Duitse astronoom/wiskundige Johannes Kepler, begin 17 de eeuw de mest gunstige maten voor een vat wijn berekende, bleken die afmetingen allang te worden toegepast. Er zijn vast meer van zulke voorbeelden.
Zowel in de landbouw, architectuur als in de geneeskunde is er een eenrichtingsverkeer ontstaan.  Alleen wat wetenschappelijk bewezen is, is waar. Of dit 15 jaar later meer tweerichtings verkeer is geworden kan ik niet beoordelen voor de landbouw en de architectuur. Voor de geneeskunde geldt alleen wat wetenschappelijk bewezen is, de rest is kwakzalverij.
Voor een workshop over voeding, met name gebruik van suikers en koolhydraten, zoek ik informatie en bestudeer diverse bronnen. Je wil tenslotte geen onzin verhalen verkopen.
Het uitgangspunt voor de workshop en wat ik ga vertellen is in eerste instantie gebaseerd op mijn ervaringen. Ik ben ontzettend fit en gezond geworden door anders te gaan eten. Ik heb ook sterk de indruk dat mijn brein steeds beter gaat werken. Mijn huid en geheugen zijn verbeterd, ik ben mentaal sterker geworden en zie het leven veel tinten lichter en meer gekleurd, dan toen ik nog "normaal" at. Is dit allemaal wetenschappelijk te bewijzen? Heel moeilijk denk ik. Michael Pollan, schrijver, journalist, activist met een hele lijst boeken over echt eten op zijn naam, vindt het onzin dat je niets zou mogen beweren over voeding, tenzij het wetenschappelijk bewezen is.
Een Zweedse internist van Griekse afkomst is in Zweden 15 jaar geleden gewoon begonnen met het ontwikkelen van een methode om diabetes type II te genezen. Terwijl  iedereen toen dacht dat, dat niet mogelijk was. Geïnspireerd op het mediterane dieet ontwikkelde hij een koolhydraatarm dieet, met goede vetten en elke dag 1 uur bewegen. Zijn methode is een groot succes, veel patiënten komen helemaal van hun medicijnen af, en ook in andere landen wordt de methode toegepast. In Nederland is inmiddels ook een succesvolle proef gedaan.
Wat ik morgen tijdens de workshop ga vertellen en wat we samen gaan koken wordt niet uitgedragen door het voedingscentrum. Dat zou de onafhankelijke bron zijn waar we de informatie voor voeding vandaan moeten halen. De informatie van het voedingscentrum is achterhaald.
Brood en aardappelen, pasta en rijst worden door het voedingscentrum nog als basis gezien voor onze voeding. Ik ben ervan overtuigd dat, dat niet gezond is. Een kleine hoeveelheid koolhydraten in de vorm van granen met minder of geen gluten past nog wel in een goede voeding. Maar het grootste gedeelte van onze koolhydraten zou uit biologische groenten (400 g en fruit 400 g ) moeten komen.
En het belangrijkste:  stop met suiker en (zoete)tussendoortjes.
Wat gaan we morgen doen tijdens de workshop. Na een uitleg over wat koolhydraten zijn, snelle en langzame, wat ze doen in je lichaam en hoe het fout kan gaan bij een teveel aan snelle koolhydraten, gaan we koken.
We maken een pompoensoep met een pesto van wilde kruiden, broccoli/quinoasalade en boekweit-speltpannenkoekjes met shiitakes en oesterzwammen.
Ik verheug me erop.

alternatief?

Op een congres verrast de ceo van Aetna, een van de grootste ziektekostenverzekeraars van Amerika, zijn publiek door een pleidooi te houden voor alternatieve geneeswijzen en aandacht voor goede voeding.
Uit een vrijwillig onderzoek onder het personeel was gebleken dat mensen die te maken hadden met veel stress, 2000 dollar per jaar meer ziektekosten hadden.
De directie besloot in te grijpen door yoga, craniosacrale therapie, meditatie, massage enz. gratis beschikbaar te stellen voor 200 werknemers. De resultaten van de test waren zo goed dat het bedrijf besloten heeft de zogenaamde alternatieve therapieën te omarmen. Ze gaan verder.  Ze subsidiëren (20 miljoen dollar per jaar)  wholesome wave, een organisatie die lokaal geproduceerde en duurzame voeding promoot. Ook krijgen de werknemers vouchers om goedkoop biologische groenten, fruit enz. te kopen op lokale biologische markten. De ceo was zelf 25 kg afgevallen door anders te gaan eten.
He bedrijf is waarschijnlijk goedkoper uit, maar de overtuiging dat het anders moet en kan is zeker aanwezig bij de directie van Aetna.
Misschien moet in Nederland de obesitas epidemie ook nog eerst erger worden, voordat er meer creatieve oplossingen bedacht gaan worden.
Aandacht voor goede voeding is er meestal niet. Mijn vriend werkt op een hogeschool. Gisteren was er een diploma uitreiking. Na de verplichte toespraken volgt de receptie met als lekker hapje bitterballen.

De supermarkt Plus, krijgt van mij een pluim. Gisteren stond er een tafel met gratis hapjes; snoeptomaatjes, stukjes komkommer, nootjes en plakjes vijgenbrood.

kokosolie

Leuk programma kassa groen. Helaas maandag  3 november een wat ongenuanceerd item over kokosolie.
Er staat een zeer gezonde, mooie, vrolijke en energieke vrouw in de keuken. Ze is, net als ik, erg enthousiast over kokosvet. Niet alleen in de keuken, maar ook voor de huid, haren enz.
Daar tegenover komt een wetenschapper in zijn laboratorium de nadelen van kokosolie bespreken. Kokosolie zou kunnen leiden tot meer opslag van vetten in de lever en tot een hoger cholesterolgehalte in het bloed.
Tot zover klopt dit, dit is echter niet het hele verhaal. Jammer dit laat mensen die op zoek zijn om gezonder te eten weer in de kou staan.
Kokosolie bestaat voor een groot gedeelte uit korte- en middellange vetzuren.
De positieve effecten van kokosolie zijn dat de vetverbranding in je lichaam stijgt, de insulineresistentie neemt af in spier- en vetcellen en de vetopslag in het lichaam neemt af.
Het verbetert de suikerstofwisseling, je wordt minder snel dik en je hebt meer energie.
Insulineresistentie komt veel voor vooral bij mensen met overgewicht. Maar ook mensen met een normaal gewicht hebben steeds vaker een gestoorde suiker/glucosestofwisseling.  Dit veroorzaakt veel gezondheidsproblemen.

Mogelijk zou het eten van veel middellange vetzuren kunnen leiden tot meer vetopslag in de lever.
Onderzoekers raden aan om naast meer middellange keten vetzuren ook meer visolie te gebruiken.
Het blijft altijd belangrijk om te streven naar een uitgebalanceerde vetinname.
Naast middellange vetzuren heeft het lichaam ook behoefte aan visvetzuren, omega 3, omega 6, omega 9 vetzuren. (olijfolie, noten, lijnzaadolie, avocado's)
Dus kokosolie is een prima product om in de keuken te gebruiken, waarschijnlijk het beste product om te gebruiken om te verhitten.
Goede informatie over voeding is te vinden op de website van www.natuurdiëtistennederland.com

sofrologie

In een folder van een Franse organisatie ter ondersteuning van vrouwen met borstkanker kom ik de, voor mij onbekende, term sofrologie tegen.
Sofrologie wordt in dezelfde zin genoemd als meditatie, qi gong, yoga, zingen, aromatherapie en in de folder aanbevolen om te leren om te gaan met stress.
In 2010 in Frankrijk zijn er 53000 nieuwe borstkankers ontdekt. Sinds 1975 is dit cijfer verdubbeld.
Van deze nieuwe gevallen is 75% ouder dan 50 jaar.
In de folder word benadrukt dat een vroege opsporing een betere overlevingskans geeft.
Het grootste gedeelte van de folder gaat echter over preventie.
Wat kunnen we zelf doen om de kans op borstkanker te verkleinen of recidive voorkomen.
Een aantal aanbevelingen uit de folder:
* Eet veel groenten en fruit, neem een voeding rijk aan omega 3 vetzuren, beperk gebruik van suiker en melkproducten. Eet bij voorkeur biologische producten en beperk het gebruik van toevoegingen.
* Controleer je gewicht.
* Beoefen een sport waarbij je gaat zweten. Alleen via zweet raken we zware metalen kwijt uit ons lichaam.
* Roken, alcohol vermijden
* Een niet hormonale anticonceptie heeft de voorkeur. Of kies voor een pil met zo min mogelijk oestrogenen.
* In de menopauze, indien nodig, kiezen voor plantaardige oestrogenen.
Naast bovenstaande aanbevelingen die vooral een lichamelijk uitwerking hebben, word benadrukt hoe belangrijk het is om te ontspannen. Bijvoorbeeld door sofrologie.
Sofrologie is ontwikkeld in 1960 en werkt op het vinden en verder versterken van de harmonie tussen lichaam en geest. Hiervoor worden oefeningen gebruikt met betrekking tot ontspanning, ademhaling, mentale rust en positieve gedachten. Door sofrologie kun je leren een gevoel van ontspanning op te roepen naar behoefte.
Ik zoek op de Nederlandse organisatie voor vrouwen met borstkanker Pink Ribbon, tevergeefs naar aanbevelingen met betrekking tot voeding, beweging en relaxatie.
In Nederland durft niemand iets te zeggen over preventie. Bang om iets te beweren wat niet wetenschappelijk bewezen is. Of dat mensen denken dat het hun eigen schuld is als ze ondanks hun gezonde gedrag toch ziek worden.

Het aantal nieuwe kanker gevallen neemt snel toe. Hoeveel bewijs moeten we krijgen dat we nu verkeerd bezig zijn?

Doorbraak?

In een bijlage bij het FD over voedsel voor morgen, lees ik een interview met Louise Fresco.
Ze is voorzitter van de raad van bestuur van de universiteit van Wageningen.
Het gesprek gaat over wat het instituut kan bijdragen aan op oplossingen voor het voedselvraagstuk: de onstuimig groeiende wereldbevolking te eten geven.
Aan bod komen zaaizaad verbeteren, bodembescherming, voorkomen van ziekten en plagen, verbeteren van opbrengsten enz.
Maar het meest fascinerende onderzoek is ontregelende, ontwrichtende kennis.
De fotosynthese is blijkbaar een inefficiënt proces, doordat de plant maar
een klein percentage van het zonlicht gebruikt.
Er wordt onderzoek gedaan naar hoe dit proces te verbeteren.
Vroeger of later zal er vast iets ontdekt worden waardoor dit proces verbeterd kan worden. Maar ten koste van wat?
Is de natuur niet slimmer dan wij?

hazen

Op DWDD zie ik een boswachter die komt vertellen over hazen.
Hazen zijn enorm sterke beesten, die een hele grote weerstand hebben. Ze kunnen heel hard rennen (60km/uur) en kunnen barre omstandigheden overleven.
De boswachter vertelt dat de hazen deze weerstand hebben en in stand houden doordat ze regelmatig een wilde planten en kruidenveldje bezoeken om te komen eten.
Yes denk ik, zie je wel. Ik trek het door naar mezelf. Wat onmisbaar is voor hazen, hebben wij mensen vast ook nodig voor onze weerstand.
Dus naar buiten waar al die kruiden gratis te vinden zijn. Bijvoorbeeld duizendblad is overal en bijna het hele jaar te vinden.
Voor de apen in de Apenheul is er een kruidentuintje aangelegd, toen ontdekt werd dat apen specifiek op zoek gaan naar een bepaald kruid om gezond te blijven.
Jammer dat wij mensen niet meer weten en voelen wat goed voor ons is.
Hoe komen we aan informatie over wat we als mens nodig hebben om gezond en fit  te worden en te blijven. Zeker bij het ouder worden is het steeds belangrijker om een optimale voeding te gebruiken om zogenaamde ouderdomskwaaltjes te voorkomen.
Want het is in de meeste gevallen helemaal niet nodig om diabetes II, gewrichtsproblemen of zelfs dementie te krijgen.
We worden gek gemaakt door de reclame. Het grootste gedeelte wat in de supermarkt verkocht word is rommel.
Het geloof in het voedingscentrum ben ik 35 jaar geleden, toen ik op de dietistenopleiding zat, al verloren.
Omdat wij niet meer weten wat goed voor ons is en er meer slecht dan goed voedsel te koop is, zul je zelf op zoek moeten gaan.
Niemand behalve jijzelf, is geinteresseerd in jouw gezondheid.
Als je echt beter voor jezelf wil gaan zorgen zijn de boeken van Rineke Dijkinga een aanrader.

 

hersenen

Op you-tube kijk ik naar een college van neuro-psychloog Erik Scherder georganiseerd door de universiteit Nederland. Een aanrader, leuke grappige man met een duidelijke boodschap.
We moeten bewegen voor het behoud van de functies van onze hersenen.
Vooral onze frontale hersenen verbeteren. Deze zijn bepalend voor onze zelfstandigheid omdat de inhibitie of remming enorm verbeterd door bewegen.
Deze remming is enorm belangrijk voor ons geheugen, zonder remming wordt alles even belangrijk. Het goede nieuws is, dat we nooit te oud zijn om hieraan te gaan werken. Tot op hoge leeftijd is dit te verbeteren. Het slechte nieuws is dat we met zijn allen steeds minder gaan bewegen.
Wat verder belangrijk is, is nieuwe uitdagingen zoeken. Niet altijd hetzelfde doen.
Toen Scherder gevraagd werd voor de colleges van de universiteit Nederland, wilde hij meedoen in eerste instantie voor zichzelf.  Omdat het goed is nieuwe uitdagingen te zoeken.
Heel leuk die colleges van de universiteit Nederland.
Fijn dat je van alles kunt doen om de kans om gezond en slim oud te worden te vergroten.
Ik ga nog een rondje op de racefiets, goed voor (onder andere) mijn frontale hersenkwab.
En op naar een nieuwe uitdaging.

gewoon?

Soms schrijf ik een tijdje niet omdat ik denk dat er niets bijzonders gebeurd. In ieder geval niet iets wat de moeite waard is om op te schrijven. De wetenschapspagina van het NRC vandaag brengt me op ander gedachten.
Achteraf blijkt het "gewone" leven namelijk heel bijzonder. Mensen die de opdracht krijgen een gewone dagelijkse dag te beschrijven of verslag te maken van een gewoon gesprek, blijken enorm te genieten als ze dit na een paar maanden terug lezen omdat ze het meest weer vergeten zijn.
Ik lees ook regelmatig mijn blogs opnieuw en dat vind ik inderdaad erg leuk. Verbaasd ben ik vaak, heb ik dat geschreven?
Dus heel bijzonder hoeft het niet altijd te zijn. Ook gewone momenten zijn de moeite waard.
Zaterdag 13 september stond ik met mijn vriendin op de eerste Feelgood - market in Cadzand met kruiden en kruidenproducten. (zeep, zalf, olie, kruidenkussen en geurzakjes)
Gewoon een geweldige dag gehad. Het is leuk als je producten gekocht worden, maar het meest geniet ik van het contact met mensen en medestandhouders.
Geen gewoon maar een bijzonder verhaal: een mevrouw duurt haar man die in een rolstoel zit. Ze pakt een geurzakje met lavendel en houdt het onder zijn neus. Ze zegt: ruik eens, hiermee heb ik je uit je coma gekregen, vind je dat lekker?  Hij knikt. Ze koopt een zakje voor hem en hangt het om zijn nek.
Er komen twee mensen aan de kraam die al een hele tijd op zoek zijn naar een witte salie plant om een smudge te maken. Ik heb nog twee plantjes. Mensen blij, ik blij dat mijn plantjes zo goed terecht komen, zo gewenst zijn.
Een mevrouw van het tijdschrift "genoeg" vraagt of we eventueel in het volgende blad iets willen schrijven over zelf gemaakte producten voor lichaamsverzorging.
We sluiten deze bijzondere dag af op een terras aan zee

met uitzicht op de ondergaande zon.
Dit was een klein stukje van een dag die bijzonder genoeg was om nog eens over te lezen en te herinneren.

wilde planten

Als ik ga wandelen neem ik altijd een rugzakje mee met een schaar en wat papieren zakken.
De braakliggende terreinen waar eigenlijk huizen gebouwd moesten worden zijn vaak prachtige stukjes natuur geworden met een grote variëteit aan planten. Wilde peen-wortel , echte kamille, duizendblad, gewone melkdistel, sint Janskruid, alsem, smalle weegbree, cichorei-wortel zijn een paar veel voorkomende soorten die ik verzamel.
Ik ben nog nooit iemand tegengekomen die ook met een schaar in de bosjes haar/zijn kostje bij elkaar loopt te knippen. Dat het gezond is om wilde planten te gebruiken vermoedde ik wel.
Het volgende onderzoek sterkt mijn vermoeden.
Er is onderzoek gedaan naar of het effect van het mediterane dieet mede veroorzaakt wordt door het gebruik van wilde planten en kruiden.
In Griekenland, Italië en Spanje consumeren mensen veel ongecultiveerde planten. In Italië werden 84 verschillende soorten geteld, in Griekenland 147 en in Spanje maar liefst 173!
Tussen de verschillende landen was er enige overlap in soorten, 18 soorten werden in de drie landen gebruikt. Helaas worden in het onderzoek niet alle 18 soorten genoemd. Wel vermeld worden Papaver rhoeas L. (klaproos), Sonchus oleraceus L. (gewone melkdistel), en Silene vulgaris L.
De onderzoekers hebben 127 planten onderzocht op antioxidant eigenschappen, enzym remmende werking en andere relevante eigenschappen met betrekking tot verouderingsprocessen in de hersenen en in het hart- en vaatstelsel.
Van de onderzochte soorten met sterke geneeskrachtige eigenschappen behoren de meeste planten tot de composieten familie, de Asteraceaea. Op ruime afstand gevolgd door de Rosaceae (wilde vruchten) en de Apiaceae (koriander, venkel, komijn, lavas).
De Asteraceae  (o.a.Arnica, Calendula, alsem, heilige distel, artisjok, kamille, duizendblad, paardenbloem, Echinacea soorten ) hebben een enorme hoeveelheid bioactieve secundaire inhoudsstoffen.
Een belangrijke groep secundaire inhoudsstoffen in Asteraceae zijn de sesquiterpeenlactonen.
In het algemeen zijn de sesquiterpeenlactonen verantwoordelijk voor geur, de bittere smaak, de anti-bacteriële- en ontsteking remmende  werking. Ze stimuleren  de uitscheiding van spijsverteringssappen door de lever, dus werken stimulerend voor de spijsvertering. Ook zijn er aanwijzingen voor een remmende werking op kankercellen, vanwege het aanzetten tot apoptose. (zelfvernietiging van de kankercel)
Bij gevoelige mensen zijn het de sesquiterpeenlactonen die kunnen zorgen voor een allergie.
Er worden geen duidelijke conclusies getrokken uit het onderzoek.
Maar dat naast de invloed van groenten, vis, knoflook en olijfolie (zon, cultuur) de bijdragen van wilde planten mogelijk een deel van de gezondheidswaarde van het mediterane dieet verklaren, durf ik wel te stellen.

Het goede overwint

"Het goede overwint", dat zegt de tuinman van de Weleda tuinen. In een interview in het vakblad voor natuurgeneeskundigen stelt de journalist een vraag over Monsanto en over het genetisch manipuleren van zaad. De tuinman vindt er niets van, hij doet zijn eigen werk met volle overgave en dan is er wat hem betreft geen ruimte om een mening te hebben over andere dingen. Bovendien het goede overwint.
In Frankfurt is bij ziekenhuis Sachsenhausen een diabetestuin aangelegd met als thema : "Voeding is uw medicijn".
Op initiatief van de chefarts diabetologie heeft Hans Lauber* een diabetestuin met meer dan 50 helende planten aangelegd.
Hiermee wil het ziekenhuis een statement maken vanwege de dramatische toename van type 2 diabetes patiënten en stimuleren dat er ook over natuurlijke alternatieven op de klassieke medicatie word nagedacht.
De tuin kan geen medicijnen vervangen. De tuin laat zien dat er preventief door goede voeding en vergeten geneeskruiden de ziekte kan verbeteren, voorkomen of zelfs genezen kan worden.
De chefarts diabetologie wil samen met Hans Lauber, artsen en apothekers gaan onderzoeken hoe natuurgeneeskunde en traditionele geneeskunde beter kunnen gaan samenwerken.
De belangrijkste boodschap van de tuin is :"We kunnen iets doen om onze gezondheid te verbeteren".

Het goede overwint!

* Hans Lauber is een deskundige op het gebied van geneeskrachtige planten. Hij heeft zichzelf genezen van type 2 diabetes en diverse boeken geschreven.

smeren

Ik ben nog steeds fanatiek aan het trainen om eind september de Mont Ventoux op te fietsen, zonder afstappen.
Ik heb nu wat meer vertrouwen gekregen dat het gaat lukken.
De afgelopen twee weken was ik op vakantie in Italië en Oostenrijk. We hebben een aantal zware bergtochten gemaakt op de fiets en dat ging best goed.
Het enige waar ik me een beetje zorgen over maak is mijn knie. Na een uur, anderhalf uur klimmen begint het te knagen in mijn knie. Gelukkig heb ik mijn smeerwortel zalf meegenomen. Na het fietsen en douchen flink insmeren en de pijn is verdwenen.
Na een intensieve fietstocht vergat ik even uit te klikken en lag ik op het asfalt. Mijn voet zat nog vast en mijn enkel verdraaid en pijnlijk. Na twee dagen smeren was de pijn weg.
Dit is allemaal te danken aan de bijzondere werking van een zalfje van smeerworteltinctuur en arnicaolie.
De zalf is na deze vakantie op. Gelukkig ben ik in de bergen velden vol met Arnica tegen gekomen en heb nu weer arnicabloemen op olie gezet.

Chips

De supermarkten doen goede zaken door de tot nu toe goede resultaten van `onze jongens` in Brazilië. Vooral de chips is niet aan te slepen.
Ik begrijp dat van die chips. Voor mij is er wat (paprika) chips betreft, maar èèn remedie, niet kopen.
Dat doe ik ook al jaren niet meer.
Maar de voetballers gaan op chips geen wereldkampioen worden.
De voetballers zijn dit jaar uitzonderlijk fit.
De voetballers eten net als de schaatsers in Sochi, sportbrood.
Het speciale sportbrood wordt ingevlogen vanuit Nederland.
Ik heb al eerder over het sportbrood geschreven. Het is brood van teffmeel met noten, rozijnen enz.
Het levert snelle en langzame koolhydraten, waardoor je langer energie hebt dan van gewoon brood of pasta.
Stel dat de voetballers wereldkampioen worden, wat zou het leuk zijn we dat succes niet alleen aan Louis en de voetballers zouden toeschrijven. Maar dat ook vermeld wordt dat ze dit jaar speciaal brood hebben gegeten. Wil je als sporter iets bereiken, zul je niet alleen hard moeten trainen, maar ook moeten letten op wat je eet.
Ik eet ook teffbrood met noten en rozijnen. Vrijdag heb ik met mijn vriend 60 km gefietst en voor het eerst bleef er iemand (die ik niet ken) zo'n 4 km in mijn wiel zitten.
Vanavond bij de wedstrijd geen chips en bier voor mij. Ik hou het bij noten en een glas wijn.

Er is meer dan kruidenthee

Zo'n 13-14 jaar geleden, toe we nog een huis in Frankrijk hadden met een grote tuin en veel fruitbomen hebben we een keer een poging gedaan om cider te maken.
We hebben de appels te vroeg geplukt en in plaats van cider kregen we appelazijn. Ook heerlijk natuurlijk, maar wat doe je met 40 liter appelazijn. Ik schudde het op insectenbeten en gebruikte het in het eten. Ik vind balsamicoazijn eigenlijk lekkerder.
Bij de verhuizing kwamen we nog een aantal flessen tegen.
Die verdwenen in de kelder en werden vergeten.
Tijdens de kruidenreis in Zuid-Tirol heb ik gezien dat je behalve kruiden te drogen voor een theemengsel, kruiden ook op olie of op azijn kunt zetten om te gebruiken in het eten. Niet alleen tuinkruiden maar ook kruiden als duizendblad, dennentoppen, vrouwenmantel, wilde tijm, vlierbloesem, weegbree enz.
De inmiddels 15 jaar oude appelazijn is heerlijk en ik vul flesjes met de azijn en diverse kruidenmengsels. Een paar weken laten staan en zeven.
Ik koop een grote fles goede bio olijfolie en vul potten met duizendblad, een bergkruidenmengsel, druivenblad (goed voor de huid), brandnetel, rozenblaadjes.
De kruidenvrouwen in Zuid-Tirol drogen alle kruiden eerst voor ze verder verwerkt worden. Zo is de kans op schimmel heel klein.
Even een paar weken geduld. Ik ben benieuwd hoe dat smaakt, een salade met duizendblad olie.

hooikussen

Ik was een weekje op kruidenreis in Zuid-tirol.
We bezoeken een boerderij waar hooimatrassen en hooikussens gemaakt worden.
Het hooi ruikt heerlijk en bestaat uit almgras met kruiden; Arnica, vrouwenmantel, havikskruid, berg st. janskruid, rapunzel, duizendblad en enzian.
De boer, Walther is een begenadigd spreker. Hij strooit met wijsheden: ook al wordt je uitgelachen, gewoon doorgaan met waar je in geloofd. Geld is wel belangrijk, maar niet het belangrijkste en wees altijd bereid van andere mensen te leren.
Toen Walther de oude traditie van hooikussens en hooimatrassen in ere wilde herstellen, werd hij uitgelachen. Was het in het begin moeilijk om een afzet gebied te vinden voor zijn hooi, inmiddels kan hij kiezen aan wie hij wel of niet wil verkopen.
Het leven in de Zuid-tiroler bergen was vroeger heel zwaar. Men verzamelde op de almen en op de steile bergwanden elke spriet gras om de hele winter het vee te kunnen voeden. Het gras/hooi werd verzameld in de berghutten. De knechten overnachtten in het hooi. De knechten merkten dat ze door in het hooi te overnachten, beter sliepen en beter uitgerust opstonden dan in een bed.
De grassen en kruiden verbeteren de doorbloeding, zorgen voor ontspanning, werken ontsteking remmend en verbeteren de weerstand.
Het gras met kruiden groeit op 2000 m hoogte, de oogst is grotendeels handmatig en het wordt binnen gedroogd. Dat binnen drogen is belangrijk voor het behoud van de etherische oliën. Die gaan in de hete zon verloren.
Ik heb me een hooikussen gekocht, om mee te beginnen. Het is heerlijk. Elke avond even opschudden en de geuren opsnuiven. De werking blijft een jaar.

Toen Alexander Klöbbing aankondigde dat de beste Universiteits colleges gratis online beschikbaar zouden komen was ik heel blij.
Ik wil graag meer weten over de chemie van de plant en de werking van deze stoffen in het lichaam. Omdat dit erg ingewikkeld is, hoopte ik dat er een college zou zijn met dit onderwerp.
Een farmacoloog, leuke man, interessant college vertelde over het ontstaan van medicijnen uit stoffen in de plant.
Hij vertelde over de bijzondere stoffen in planten en dat door deze stoffen te isoleren er medicijnen van gemaakt worden.
Toen maakte hij de opmerking : "want de plant doet maar wat".
Volgens de farmacoloog was het een zooitje binnen in de plant met allerlei stoffen in de verkeerde volgorde en concentratie.
Hij bedoelde waarschijnlijk, niet in de goede concentratie om voor de mens als medicijn te dienen bij ernstige ziektes.
Maar de plant maakt die stoffen ook niet voor ons, maar voor zichzelf. Meestal als verdediging tegen vijanden, dus om in leven te blijven.
Jammer dat geneeskrachtige planten door deze farmacoloog alleen gezien worden als leverancier om medicijnen uit te isoleren. Bij het gebruik van de hele plant krijg je de geneeskrachtige stoffen ook binnen. De kans op bijwerkingen is bij het gebruik van de hele plant heel klein. De sterk werkende stoffen in de plant zijn van nature vergezeld van stoffen die een heftige reactie van het lichaam voorkomen en/of verzachten. De werking is ook minder sterk.
Gisteren was ik op zoek naar moerasspirea. Moerasspirea-bloem gebruik gedroogd in mijn kruidenthee.
Moerasspirea is bloedzuiverend, ontsteking werend en pijnstillend.
Dit was de eerste plant waarin men (1827) salicylzuurderivaten aantrof. (voorloper van aspirine)
Het gebruik van moerasspirea belast de maag zeker niet, omdat de salicylaten nauwelijks vrij voorkomen als vrij salicylzuur(aspirine) en vergezeld zijn van looistoffen, die een beschermend laagje in de maag leggen.
Jammer dat de farmacoloog dat niet ook verteld heeft. Dat hij niet met respect over planten praat.
"Je hoeft niet ziek te zijn om beter te worden.". Dit is de titel van een boek van Paula Dijkhuis dat gaat over een geheim recept van Canadese Indianen wat bestaat uit 7 verschillende planten. Dit recept werd en wordt gebruikt om allerlei ziektes te genezen.
Vooral de titel van dit boek heeft mij geïnspireerd dagelijks geneeskrachtige planten te gebruiken, vooral als kruidenthee, maar ook in smoothies en tijdens het koken.
Ik was niet ziek maar ik ben zeker beter geworden.

De moerasspirea heb ik niet gevonden. In Mierlo staat ze maar op een plaats. De gemeente heeft de sloot uitgegraven.

Szechuanpeper

Uit China krijg ik een potje szechuanpeper. Ik verwerk de fijngemalen korrels in een bietensalade.
De smaak is heel apart, erg lekker vind ik. Maar het is niet zozeer pittig, maar meer prikkelend in de mond. Het doet me denken aan het ABC kruid (spilanthes of botoxkruid).
Blijkt szechuanpeper geen peper te zijn. De "peperkorrels"zijn gedroogde schillen van kleine vruchtjes van een aantal soorten van het geslacht Zanthoxylum (wijnruit familie).
In dit geval waarschijnlijk Zanthoxylum piperatum.
Het kruid heeft een lichte citroensmaak en een licht verdovend, tintelend effect op de tong.
Dit verdovende effect komt door de alkamides.
Alkamides komen in een aantal geneeskrachtige kruiden voor : Echinacea, Spilanthes , Zanthoxylum en een aantal peper plantjes.
Alkamides verbeteren o.a. het immuunsysteem en zijn ontsteking werend.
De beste bereidingswijze van de "peperkorrels" is eerst in een droge koekenpan roosteren en daarna in een vijzel fijnwrijven. Heerlijk.
Wel even meebakken in olie/vet of mengen in een vinaigrette, zodat de alkamides in je lichaam hun werk kunnen doen.
Alkamides zijn oplosbaar in vet en alcohol.

Cistus incanus ssp.Tauricus (cistusroos)

De goden hadden zich op de berg Olympus verzameld om af te spreken welke planten een bijzondere geneeskrachtige werking zouden krijgen.
De cistusroos kreeg  de eervolle taak de wonden van soldaten te helen.
De Godinnen waren het er niet mee eens. De cistusroos zou niet alleen voor mannen maar ook voor vrouwen nuttig moeten zijn.
Zo kreeg de cistusroos de opdracht de schoonheid van vrouwen te behouden en vrouwen voor gevaren te behoeden tijdens bevallingen.
De cistusroos beloofde de Goden en Godinnen al deze opdrachten te vervullen.
De plant heeft haar belofte gehouden.
Deze geneeskrachtige plant is volgens de informatie een alleskunner voor het immuunsysteem, de huid en het hele lichaam.
De plant heeft meer polyfenolen dan groene thee.
Werkt versterkend op het immuunsysteem, beschermt het hart en is een zeer goede vrije radicalenvanger.
De plant was al bijna vergeten toen ze in 1999 tot plant van het jaar benoemd werd door een wetenschappelijk instituut Herbe Historica.
Sinds die tijd is de plant vooral in Duitsland zeer populair geworden als geneeskrachtige plant. Op de universiteit van Münster is uit onderzoek komen vast te staan (hoewel het nog niet is afgerond) dat de cistusroos werkzame anti-griep bestanddelen bevat.
Van de cistusroos is een goed smakende thee te bereiden.
Blad en bloem zijn ook vers eetbaar.
Het leuke is het is een prachtige plant met mooie tere kreukelige bloemetjes die zich in de loop van de dag glad strijken. En de plant kan tot -10 graden vorst overleven.
Ik heb de plant gezaaid en kan niet wachten tot de eerste bloem verschijnt.

nu nog

Het is mooi fietsen in Friesland.
Vorige week was ik een paar dagen met een vriendin in een vakantiehuis van een vriendin op een bungalowpark vlakbij Leeuwarden.
Ik heb genoten. Fantastische fietstochten gemaakt. Prachtige omgeving en heel vriendelijke mensen.
De buurvrouw op het park kwam een bosje bloemen brengen uit eigen tuin.
Ze dronk een kopje kruidenthee met ons. Ondertussen vertelde ze dat ze 68 was en al 10 jaar op het park woonde. Mijn vriendin werkt als verpleegkundige in de ouderenzorg, dat zorgt ook altijd voor gespreksstof.
Ik vertelde over mijn beginnende kruidenkwekerijtje en zoektocht naar woonruimte met meer grond.
Toen kwam de buurvrouw met de uitspraak: "Nu nog"?
Dat vind ik een uitspraak voor mensen die op hun vijftigste alvast gelijkvloers gaan wonen. Je weet maar nooit.
Dat is het nou juist. Je weet het ook niet. Mijn oma liep toen ze 95 was nog de trap op naar haar dochter die op de derde verdieping woonde zonder lift. Haar drie kinderen zijn op 72, 75 en 79 jaar overleden.
Er bestaat geen leeftijd voor om iets wel of niet (meer) te kunnen doen.
Ik volg mijn gevoel. Op dit moment ben ik bezig met bijzondere theekruiden kweken. Dat is eigenlijk vanzelf gegaan. Ik zaai theekruiden en als ze dan opkomen, kan ik geen plantjes wegdoen. Ik wil graag heel veel verschillende theekruiden hebben. Dan heb je op een gegeven moment heel veel plantjes.
Dan vraagt iemand;

kan ik niet wat kruiden kopen.
Dan gaat mijn fantasie werken. Ik ga theekistjes maken met verschillende kruiden in een kistje.
Op 15 juni sta ik op de Feelgood market in Eindhoven. Dat vind ik erg spannend. Vinden meer mensen leuk wat ik doe. En willen ze het kopen.
De enige manier om hier achter te komen is op markt gaan staan en kijken wat er gebeurt.
Dus lieve buurvrouw op het bungalowpark: Ja, nu nog. Het begint pas.

Velt

Gisteravond de eerste voor-en-door de velt leden avond bij mij.
Het is een net gestart initiatief.  Het is leuk om van elkaar te leren. Om de beurt gaan velt leden de avond (twee maal per jaar) organiseren. Het mag bij jezelf thuis. Het kan ook zijn dat je iemand kent die iets kan vertellen over een bepaald onderwerp. Het is leuk dat je elkaar wat beter leert kennen en elkaar niet alleen bij de jaarvergadering ziet.
De opkomst was nog niet erg groot. Maar misschien komen er wel mensen bij.
Ik vind het heerlijk om over kruiden te vertellen en gelukkig vonden de velt leden het een leuk onderwerp.
Ik heb 5 verschillende basilicumsoorten besproken en laten ruiken en proeven, zowel vers als gedroogd in de kruidenthee. (Heilig basilicum, Boombasilicum, Basilicum Tai, Basilicum Genovese en Basilicum Blue spice)
We hebben anti-stressballetjes geproefd en besproken welke adaptogene kruiden erin zitten. En waarom het belangrijk is om adaptogene kruiden te gebruiken. En we hebben diverse kruidenmengsel bekenen en besproken.
Een rondje door de tuin gedaan en de kas vol met kruiden bekeken.
Het enthousiasme om ook crème en zalf te leren maken van kruidenolie heeft een afspraak voor een workshop opgeleverd.
De volgende voor-en-door leden avond is begin september (2 of 9) en dan zal Toos ons meenemen naar een imker.

struinen

Sinds ik geen hond meer heb struin ik veel minder. Met struinen bedoel ik, de natuur in en zien wat je tegenkomt. Rugzak mee, met papieren zakjes en meenemen wat je kunt gebruiken.
Als ik nu tijd over heb, ga ik meestal fietsen.
Vanmorgen ben ik gaan struinen. Genoten en een rugzak vol wilde planten om op te eten of te drogen voor de kruidenthee mee naar huis.
Ik ga vanmiddag verse kaas maken van boerenmelk en daarvoor heb ik look-zonder-look en wilde knoflook meegenomen. Een paar blaadjes wilde rucola (oosterse raket) zou ook wel lekker zijn. Maar ik ben allergisch voor rucola.
Om te drogen voor de kruidenthee heb ik vlierbloesem, smalle weegbree, duizendblad, rode klaverbloem, dovenetel en hazelnootblad meegenomen.
Het is op dit moment te koud en te vochtig om buiten te drogen. Ik droog de kruiden liggend tussen twee kranten. De kleur blijft dan heel mooi.
Vanmiddag ga ik voor het eerst verse kaas maken. Ik heb melk direct van de koe. De melk ga ik zachtjes verwarmen met wat citroensap en zout. De melk gaat schiften en de wei gaat van de wrongel scheiden. De wrongel ga je in een kaasdoek verder uit laten lekken. Ergens in dit proces ga ik de look en wilde knoflook toevoegen.
Verslag volgt.

Echinacea

Ik vind Echinacea purpurea een prachtige plant. Vorig jaar had ik een mooie pol in de tuin.
Samen met gedroogde wortel van de Echinacea (gekocht) en de bloem met blad uit de tuin (fijngehakt) heb ik in de winter echinaforce gemaakt.
Zoals bij mij in de tuin vaker gebeurd, verdwijnt de Echinacea spoorloos.
Dit voorjaar heb ik de Echinacea pallida gezaaid. Dat is goed gelukt.
De drie meest bekende Echinacea's zijn; E.purpurea, E. angustifolia en E. pallida.
Alle drie de soorten bezitten een immuun stimulerende activiteit.
Omdat elke Echinacea soort haar eigen specialisatie heeft aan genezende stoffen, zou een combinatie van de drie de beste resultaten geven.
De wortels van E.pallida bevatten meer echinacoside dan de andere soorten. Echinacoside is een stof die vooral

uitwendig goed werkt.
Van de wortels zou een bijzonder wondhelende, onstekingwerende zalf te maken zijn.
De echinacoside zou een antihyaluronidase activiteit hebben. Het zorgt ervoor dat er meer hyaluronzuur gemaakt wordt. Hyaluronzuur is een stof in het bindweefsel van de huid, het zorgt voor de elasticiteit van de huid.
Om een zalf te maken de bloemen, stengels, blad en wortel van de Echinacea (pallida of andere) fijn snijden. (30 gram kruid met 20 gram wortel in 150 ml olie)
De olie met de kruiden au bain marie verwarmen, niet warmer dan 70 graden. Een half uur verwarmen, zeven door een doek en goed uitdrukken.
Dan 15 gram bijenwas toevoegen en weer au bain marie verwarmen tot de bijenwas is opgelost.
Als je etherisch olie wil toevoegen (bijvoorbeeld daucus carota is huidherstellend) eerst laten afkoelen tot handwarm. In schone potjes gieten.
Je kunt ook alleen van de wortel zalf maken, maar ik vind dat een beetje jammer van de planten en als je alles van de plant gebruikt gaan de stoffen uit de plant samen werken voor een beter resultaat.

Ziendoen

Elk weekend haal ik wel iets uit de krant (meestal Financiële Dagblad) waar ik wat langer over na blijf denken.
Deze week een leuk stukje van sportjournalist Joost Galema. Hij schrijft over ziendoen. Het woord is blijkbaar het eerst gebruikt door Henk Hofland.
Ziendoen is het vooral bij sporters veel voorkomende imitatiegedrag. Ik heb dat vroeger bij mijn zoon gezien. Tijdens hockey en tennis liet hij soms zeer professioneel uitziende slagen zien, overigens niet altijd met het bijpassende resultaat. Deze slagen had hij op TV gezien en deed hij na.
Galema vraagt zich af of het wel zin heeft jonge PSV-ers na een nederlaag hun fouten te laten zien. Talent ontwikkelt zich op basis van goede voorbeelden, dus zou een mooie wedstrijd met inspirerende acties misschien beter werken.
Ziendoen kun je ook verplaatsen naar het "gewone" leven.
Ik heb in mijn jeugd geen ziendoen voorbeelden gehad. Ik dacht altijd, zo wil ik het dus niet. Meer ziennietdoen voorbeelden dus.
Toen mijn kinderen op de basisschool zaten werkte ik met de kinderen in de schooltuin. Met mij samen werkte een vrouw die op latere leeftijd hovenier was geworden. Ik denk dat dat mij mede geïnspireerd heeft om dat ook te gaan doen.
Dat was voor mijn gevoel het begin, voor het eerst deed ik iets wat misschien nergens toe leidde en geen enkel nut had, behalve dat ik er heel erg van genoot. Voor het eerst met een grote glimlach in de klas op het puntje van mijn stoel.
Dat was het begin van leren leven vanuit en voor mezelf. Hoe gek het ook klinkt, dat gaat niet vanzelf.
Zeker niet als je opgevoed bent met het idee dat je vooral nuttig voor de maatschappij moet zijn. En dat het niet belangrijk is wat jij wel of niet wilt.
Het is fijn als je op die weg ziendoen voorbeelden tegenkomt. Zoals een vrouw die in haar eentje met de caravan op stap gaat (leeftijd van mijn moeder) en haar verjaardag viert met mensen die ze op dat moment tegenkomt. (ik dus) Een vrouw met een eigen hoveniersbedrijf, ook alleen op vakantie. Vrouwen die mij inspireren omdat ze leven vanuit zichzelf. Vrouwen die misschien niet ervoor kiezen om alleen te zijn, maar dat weerhoudt ze niet om gelukkig te zijn en hun ding te doen.
Vrouwen die zich niets aantrekken van wat de omgeving ervan denkt.
Of zoals de vrouw op TV, die gevraagd werd wat haar belangrijkste prestatie tot nu toe was. Haar antwoord was, ik hoop dat die nog komt.
Dat heb ik ook. Op dit moment ben ik aan het trainen om in september de Mont Ventoux op te fietsen. Ik geniet van wat mijn lichaam kan. Dat ik beter wordt, harder ga fietsen. Gisteren 75 km gefietst in drie uur. Een kudo voor mezelf! Wat er daarna komt, we wachten het af. Komt er een ziendoen of raak ik op een andere manier geïnspireerd.
Ondertussen geniet ik van het leven, van de gewone bijzondere dingen van elke dag.

Maar het ziendoen in de schooltuin heeft een belangrijke rol gespeeld.

Marshmallow

Heemst (Althea officinalis) is meerjarige, winterharde struik behorende tot de kaasjeskruid familie. de struik kan tot 2 m hoog worden.
Het eerste jaar maakt de plant een bladrozet. Het jaar er op gaat ze bloeien met prachtige grote bleekroze bloemen.
De jonge toppen en blaadjes zijn toe te voegen aan een salade.
Het blad verzameld voor de bloei is een goede toevoeging aan een mengsel voor kruidenthee. De bloemen kunnen gebruikt om je eten te versieren of gedroogd voor de kruidenthee.
De wortel heeft de meeste geneeskrachtige stoffen. De wortel van de minimaal 2 jaar oude plant het liefst oogsten in de herfst.
De belangrijkste inhoudsstoffen van de plant en de wortel zijn de slijmstoffen. Slijmstoffen werken verzachtend op de slijmvliezen van de luchtwegen, van het spijsverteringsstelsel en neutraliseren maagzuur.
In de vroege middeleeuwen wordt Heemst al genoemd in de verordeningen van Karel de Grote voor de kloostertuinen. Er werden verzachtende huidzalven van gemaakt. Ook kregen jonge kinderen een stukje geschilde heemstwortel aan een lintje om de nek om op te sabbelen. Het zou het doorkomen van de tandjes bevorderen en de pijn verzachten.
Heemst werd ook gekweekt vanwege de zoete wortels die gebruikt werden om marshmallows van te maken.
Ik heb Heemst gezaaid en een stuk of 12 mooie plantjes opgekweekt.
Ik was altijd gek op marshmallows, maar ik eet geen rommel meer.
In het Herb Fairies cookbook (gratis te downloaden) staat een recept waarin marshmallows gemaakt worden van heemstwortel poeder. Volgend jaar herfst kan ik dat gaan uit proberen.

Slow medicine

De slow food beweging is in Italië begonnen als tegenhanger voor de toenemende verkrijgbaarheid en consumptie van fastfood.
Ook vanuit Italië komt een slow medicine beweging als tegenhanger van de manier waarop er doorgaans door dokters gereageerd  wordt op klachten van patiënten.
Een van de Amerikaans dokters die slow medicine in de praktijk heeft gebracht is Victoria Sweet. (boek : Gods Hotel)
Victoria werkte 20 jaar in een ziekenhuis in San Francisco. Er waren weinig middelen in het ziekenhuis, behalve hele lieve zusters en dokters met veel tijd. Victoria ontdekte de kracht van het nietsdoen, aandacht en liefde.
Geïnspireerd door Hildegard von Bingen begreep ze dat een dokter meer een tuinman dan een monteur zou moeten zijn. Een mens is beter te vergelijken met een plant dan een machine. Als er aan de plant iets "kapot" is heelt de plant zichzelf. Een machine moet gerepareerd worden.
Volgens Hildegard hebben mensen dit helende vermogen ook.
De medische wetenschap zou moeten kijken naar hoe dit helende vermogen ondersteund kan worden om iemand beter te maken in plaats van mensen vol te stoppen met pillen.  Victoria voegt er aan toe dat je als dokter soms wel een monteur bent. Bij breuken, heftige ontstekingen of levensgevaar dan moet je direct gaan sleutelen.
In de wetenschapsbijlage van het NRC (zaterdag 12 april), stond een artikel over placebo's.
Placebo's werken net zo goed als echte medicijnen bij bijvoorbeeld migraine, zelfs als mensen weten dat het een placebo is werkt het nog?  Het artikel laat voor-en tegenstanders van het gebruik van placebo's aan het woord.
Een van de tegenstanders, een Italiaanse hoogleraar vindt het een zorgelijk vooruitzicht voor de "moderne" geneeskunde. Volgens hem kan het gevaarlijk zijn voor de geloofwaardigheid van de geneeskunde.
Als je leest dat, volgens een andere Italiaanse arts, er voor slechts 11% van alle medische ingrepen een bewijs is dat het werkt, zal het tijd worden dat er een gezonde achterdocht ontstaat.
Mensen zijn geen machines en de medische wetenschap is geen exacte wetenschap.

witte salie

Witte salie, oftewel Salvia apiana is een bijzondere saliesoort.
Ik heb deze salie vorig jaar gezaaid en hoera ik heb twee planten overgehouden.
Deze saliesoort wordt niet in het eten gebruikt. Hoewel de violette bloemen (heb ik nog niet gehad) etbaar zijn en te gebruiken om een salade te versieren.
In de winter kan ze niet buiten blijven, maar overwinteren op de vensterbank gaat prima.
Het blad ruikt heerlijk, veel aromatischer dan de "gewone"salie.
In Noord-Amerika wordt de Salvia apiana al eeuwenlang gebruikt in zweethutten en bij rookceremonies.
De Salvia apiana kan je bevrijden van alle negativiteit  en geborgenheid brengen. Ze heeft een positieve invloed op onze energie. En kan gebruikt worden voor een energetische huisreiniging.
Je kunt een zogenaamde smudge (reinigingsbundel) maken door 3-4 zachte stengels met blad strak samen te binden met katoen. De bundel laten drogen.
Als je, je huis wil reinigen of jezelf, de smudge aansteken en weer uitblazen zodat het blijft smeulen. Loop door het huis met de smudge en bestrijk je lichaam. (van een afstand natuurlijk)
Ik vind het leuk om uit te proberen en heb een kleine smudge gemaakt van de gesnoeide salvia takjes.
Hoewel het een beetje voelt als je huis uitroken, ruikt het toch wel lekker. En verbeeld ik het mij of voel ik mij vrolijk en heerlijk licht in het hoofd en vol energie.
Ik ga vanmiddag nog wielrennen, kijken of ik 23 km per uur gemiddeld kan halen.

Strava

Mijn kinderen zijn al een tijdje bezig mij over te halen een smartphone aan te schaffen. Maar ik ben van de generatie die pas iets vervangt als het kapot is. In het geval van mijn telefoon duurt het toch te lang. Ik heb nog wat start problemen, maar een app op de smartphone vind ik geweldig.
Dat is strava. Ik ben aan het trainen voor de mont ventoux. niet voor een goed doel, gewoon voor mezelf. Op strava kun je zien wat je gefietst hebt, je gemiddelde en je kunt jezelf vergelijken met andere fietsers. Anderen kunnen je ook volgen op strava. Mijn kinderen wilden mij graag in de gaten houden. Het zal toch niet waar zijn dat moeder harder fietst dan de kinderen.
Vandaag een superdag. Bijna 50 km gefietst met een gemiddelde van 22.7 km per uur. En dat voor iemand die pas twee weken een racefiets heeft. Ik word erg blij van het fietsen. De endorfinen spuiten uit mijn oren.
Een gedeelte van mijn tocht (4 km) ging langs het kanaal. Op strava zie ik

dat ik op dat stuk gemiddeld 26 km per uur heb gefietst. Maar daarmee ben ik slechts 300 ste geworden. Dat kan beter.
Overmorgen weer "knallen langs het kanaal".

paardenbloemen

Ik snap niet dat ik het vroeger onkruid noemde. Paardenbloemen zijn prachtig..
Het is genieten tijdens de fietstocht, zoveel paardenbloemen.
Als je paardenbloemen in je grasveldje hebt, heb je geluk. Dan kun je gratis winkelen.
De hele plant; blad, bloemknop, bloem en wortel is eetbaar.
Ik heb kappertjes gemaakt van de bloemknopjes. Die staan nog op azijn. De blaadjes snijd ik regelmatig door de sla. En de bloemen zorgen voor versiering van salades.
De bloemknopjes kun je ook bakken, de kleine zijn het lekkerst. Ze schijnen koperkleurig te worden. Heb ik nog niet uitgeprobeerd.
Maar wat het allerlekkerste schijnt te zijn is de wortel van de paardenbloem. De wortel schillen, in plakjes snijden en bakken. Beetje sojasaus en bosuitjes erbij.
Alle delen van de paardenbloem hebben hele gezonde bitterstoffen. Bitterstoffen zijn goed voor de spijsvertering en komen in ons normale voedingspatroon te weinig voor.

echte Arnica

Tijdens bergwandelingen afgelopen zomer in Oostenrijk kwam ik regelmatig Arnica montana bloemen tegen. Ik blij, heb al vaak geprobeerd Arnica in mijn tuin te kweken, maar dat levert niet veel op.
Regelmatig heb ik tijdens de wandelingen een paar bloemen in mijn zak gestopt. Op de camping in een potje en olie erover gegoten. In dit geval heerlijke Oostenrijkse pompoenpit olie, die is heerlijk in de sla maar ook goed voor de huid. (Arnica gebruik je alleen uitwendig en op een intacte huid)
Na 6-8 weken de olie gezeefd en de bloemen heel goed uitknijpen.

Een week geleden had ik ineens pijn in mijn middelvinger. Het onderste vingerkootje gewricht was zeer pijnlijk en kloppend. Van de buitenkant niets te zien.
Een druppel etherische olie van kamille helpt direct tegen de pijn en werkt ook ontsteking werend. Maar ik vind het ook leuk om zalfjes te maken.
In dit geval denk ik meteen aan smeerwortel. Smeerwortel is een fantastisch kruid bij kneuzingen, gewrichtsontstekingen, spierverrekkingen. Er wordt aangeraden smeerwortel alleen uitwendig te gebruiken. Gebruik voor zwangeren en zogenden wordt helemaal afgeraden.
Hoewel smeerwortel zeer genezend kan werken bij slecht genezende wonden, is het gebruik op open wonden ook punt van discussie. Dit alles vanwege de pyrrolizidine-alkaloïden die leverschade kunnen veroorzaken. Dit alles bij zeer hoge dosis en langdurig toegediend bij die arme proefdieren.
Bij twijfel niet doen is mijn advies.

Ik heb altijd een fles smeerwortel tinctuur op voorraad.
Een zalf gemaakt op basis van pompoenpit-Arnica olie met smeerwortel tinctuur. In een zalf mag maximaal 10% smeerworteltinctuur verwerkt worden. Omdat het beter is de dagelijkse dosis van 100 mcg pyrrolizidine-alkaloïden niet te overschrijden.
Na twee keer de zalf op mijn vinger gesmeerd te hebben is de pijn verdwenen.

Omdat ik veel fiets (wielren) op dit moment heb ik nog al eens pijnlijke schouders, een pijnlijke knie en bovenbenen. De rest van de zalf komt ook wel op.

Omdat smeerworteltinctuur bijna zwart is en pompoenpitolie heel donkerbruin is, ziet het zalfje eruit als modder.

droge huid

Ik ben nog regelmatig blij dat ik mijn kinderen heb zien opgroeien en daar een belangrijke rol in heb mogen spelen. Ze staan nu op eigen benen en kunnen wel zonder mij.
Ik hoop echter dat ik nog heel oud mag worden want ik ben heel blij met mijn leven. Tot nu toe vind ik het fantastisch om ouder te worden. Ik heb geleerd te leven vanuit mezelf, zonder me druk me te maken wat er van mij verwacht wordt.
Een klein nadeel van ouder worden is dat droge vel. Ik moet voortdurend, vooral mijn benen, smeren met olie en crèmes. Die maak en meng ik allemaal zelf.
Mijn huidolie stel ik samen uit duindoornolie, arganolie, calyphyllumolie, teunisbloemolie en spilanthol druivepitolie maceraat.
De argan, calyphyllum en spilanthol-druivepit in gelijke hoeveelheden mengen en 2 capsules teunisbloemolie en een scheutje duindoornolie toevoegen.
De volgende etherische olieën toevoegen elk ongeveer 4 druppels op 50 ml: daucus carota, helichrysum, sandelhout, nerolie en patchouli.

Duindoornolie is zowel in als uitwendig een zeer genezende olie. Het stimuleert de huidvernieuwing en verbetert elasticiteit. Beschermt zowel in- als uitwendig tegen DNA schade door de zon.
Argan- en calyphyllumolie werken voedend en verstevigen de huid.
Teunisbloem verbetert de elasticiteit. Spilanthol is de actieve stof uit het zogenaamde ABC-kruid (spilanthes oleracea). Spilanthol heeft een ontspannende werking op de samentrekkingen in de huid. De huid verstevigd, de diepte van de rimpels neemt af en de huid wordt gladder en steviger. Zeer populair in hele dure crèmes. Zelf te maken door het gedroogde kruid op olie te zetten en minimaal 6 weken te laten staan.`

De etherische olieën; daucus carota, neroli en helichrysum herstellen en regeneren de huid. Sandelhout is geschikt voor een droge huid en patchouli is gewoon heerlijk.

voorraad

Er staan nog dozen met gedroogde kruiden op mijn heksenkamertje.
Zelf kruiden drogen, opslaan en mengen tot mengsels voor thee is veel maar heel leuk werk.
Het ruikt heerlijk en brengt de zomer in je neus en je hoofd.
Ik maak een aantal speciale mengsels waarbij de samenstelling min of meer vast ligt:  een mengsel voor de maag, een rustgevend mengsel en thee voor de fee.
Thee voor de maag: munt, citroenverbena, salie, driekleurig viooltje en kamille.
Het rustgevende mengsel bestaat uit: sint-janskruid, slaapmutsje, hartgespan en meidoorn.
In de thee voor de Fee zitten de volgende kruiden: hibiscus sabdariffa, agrimonie, tulsi, damiana en citroenverbena.
Ik heb vier huismengsels gemaakt die ik afwisselend drink.
1 : Majoraan, munt, vlierbloesem, kamille, moeraspirea, nepeta cataria (wild kattenkruid), rode klaver, smalle weegbree.
2 : Boombasilicum, kaasjeskruid, citroeneucalyptus, kamille, chrysanthemum coronarium en wilde peen.
3 : Brandnetel, kamille, ginkgo  en rozenblaadjes.
4 : Vrouwenmantel, witte dovenetel, smalle weegbree, chrysanthemum coronarium.
Ik heb de kruiden min of meer toevallig gemengd en ga de mengsels proberen. Smaakt het lekker, wat mis ik nog.

Tulsi

Ik verheug me altijd enorm op het voorjaar. Dan kan ik weer gaan zaaien. Omdat ik het hele jaar mijn eigen gekweekte kruiden thee drink, concentreer ik me op de theekruiden. Ik zaai alleen veilige kruiden. Althans veilig voor gezonde volwassenen.
Dit jaar heb ik o.a. 4 soorten basilicum gezaaid.
Twee van deze basilicumsoorten worden ook wel Tulsi of heilig basilicum genoemd.

Tulsi-Ocimum sanctum (heilig basilicum)
wordt in India als de koningin van de kruiden gezien en groeit als heilige plant in de tuin van elk huis en tempel van Hindoes. Deze plant word als de plantaardige manifestatie van de god Vishnu gezien.
Er zijn veel wetenschappelijke bewijzen gevonden die de geneeskrachtige werking van dit bijzondere kruid bevestigen.
Het kruid versterkt het immuunsysteem, werkt stress verminderend, is goed voor de stofwisseling.
Zeer geschikt als versterkende huisthee. In Amerika in korte tijd zeer populair geworden als nieuw ontdekt adaptogeen.

Tulsi- Ocimum canum  (wilde basilicum)
Een robuuste plant die het ook in koele zomers goed doet. Met haar roze bloemen staat zij ook mooi in de bloementuin en is een feest voor alles wat vliegt, zoemt en fladdert.
Maar ook een feest voor ons. Zeer geschikt om pesto te maken en om te verwerken in de warme maaltijd. Wat zeer prettig omdat dit een van de drie geneeskrachtigste basilicumsoorten is. (de andere 2 zijn ocimum sanctum, zie boven en oostindische boombasilicum)
De thee van dit kruid wordt in Ghana gebruikt bij diabetes, vanwege de gunstige invloed op het glucosegehalte in het bloed.

Ocimum sanctum doet het prima, staat al een paar centimeter boven de grond. Ocimum canum is wat trager.

Verder heb ik basilicum Blue Spice en basilicumboom (ocimum gratissimum).

next-level

Gisteren ging ik rennen omdat ik graag de sprinter wilde halen. Het viel mij op dat ik niet buitenadem raak. Ik ben niet meer gaan sporten. Ik ben anders gaan eten. Dat is het verschil tussen "gewoon gezond eten" en uitgekiend gezond eten.
Jammer dat de zogenaamde superfoods in het NOS nieuws worden afgekraakt door het voedingscentrum. Het zou beter zijn als ze de publiciteit zouden zoeken met een andere boodschap.
Mevrouw Schutte van het voedingscentrum (voorheen voorlichtingsburo voor de voeding) brengt een hele simpele boodschap; "gewoon gezond eten mensen dan komt alles goed".
Maar zoals je bij man bijt hond dagelijks kunt zien, weten veel mensen niet wat gewoon gezond eten is. Bovendien is gewoon gezond eten in deze tijd misschien wel niet genoeg.
Brendan Brezier (boek Thrive) noemt de zogenaamde superfoods, next-level foods. Dat woord dekt de lading beter. Je begint bij de first-level foods.
First-level foods zijn in volgorde van belangrijkheid: groenten, fruit, zaden, noten, olie, pseudogranen (amaranth, quinoa,boekweit, wilde rijst), granen (gierst, spelt, teff, bruine rijst).
Ik eet ook beetje kaas, paar lepels yoghurt en 2x per week vette vis. Niet alleen omdat ik dat heel lekker vind, maar ook vanwege de eiwitten en visolie.
Omdat ik op zoek ben naar een optimale voeding experimenteer ik met next-level foods en kruiden.
Ik eet elke dag 2 anti-stressballetjes(zie recept blog 23 jan. adaptogenen) en strooi o.a.hennepzaad in mijn haverontbijt.
Verder gebruik ik bijna elke dag verse gember, kurkuma en zwarte peper bij het koken. Verse gember zorgt voor een betere vertering en opname van voedingsstoffen. Kurkuma is een super-antioxidant, vooral samen met zwarte peper.
Ik drink de hele dag zelf samengestelde kruidentheeën, waarin bijna altijd kamille en of duizendblad voorkomen.
Ik sluit de dag af met een heerlijk glas rode wijn en ik voel mij SUPER.

  

sotchi

Jan Blokhuizen komt bij Pauw en Witteman vertellen over het speciale sportbrood van teffmeel. (zie blog over teff).
Het brood wordt overgevlogen vanuit Nederland naar het olympisch dorp.
De schaatsers hebben uitzonderlijk gepresteerd in Sotchi.
Niemand legt een verband tussen de uitzonderlijk goede prestaties en het speciale brood.
Ik zou dit toch wel graag willen weten. Hebben ze echt dit speciale brood gegeten? Zo ja, heeft dit bijgedragen aan de prestaties?
Natuurlijk is hard trainen de basis van alle succes. Maar een speciale voeding kan vast iets extra's betekenen. Zo is het onder sporters al algemeen bekend dat bietensap een prestatie verhogende werking heeft.
En de Amerikaanse schaatser Davis heeft 2 dagen voor de wedstrijd nog kipnuggets gegeten. Niets gepresteerd.

Odin

Vandaag heb ik op Odin gereden. Odin is een heel bijzonder paard.
Sinds een aantal weken heb ik eenmaal per week paardrijles. Ik heb 10 jaar geleden een keer paardrijles gehad. Dat was een min of meer traumatische ervaring. De juffrouw was erg streng en onaardig. Dus na 1 les angstig en in paniek, bijna van het paard vallend, dacht ik : nooit meer op een paard.
Maar ik wil altijd graag een slechte ervaring inruilen voor een goede.
Daar ben ik nu mee bezig. Deze juffrouw is ontzettend aardig en begripvol.
Vandaag heb ik echt gemerkt hoe subtiel paarden reageren op lichaamssignalen.
Odin wou niet in draf gaan. Ik ben er nog een beetje bang voor, ondanks dat ik benen gaf en hem aanspoorde te gaan lopen, deed hij het niet. Toen moest ik wel toegeven dat ik het langzame lopen eigenlijk wel best vond.
Toen ik zelf overtuigd was dat ik toch echt wel wil leren om licht te rijden (dus in draf) ging Odin in draf. In een bocht lag een grote plas, ik dacht o jee als hij nou maar niet struikelt. Zonder (bewust) signalen te geven ging hij weer langzaam lopen.
Dat was wel confronterend. Het is niet dat het paard gedachten kan lezen, maar het paard pikt wel signalen van je lichaam op. Zelfs signalen waar je, jezelf niet van bewust bent.
Mijn vriendin (we rijden samen) kijkt nu alweer uit naar volgende week. Dat heb ik nog niet. Ik moet nog steeds iets overwinnen. Ik ga in ieder geval door tot ik mijn angsten overwonnen heb.

Ja dit is een ezel.

workshop

Ik wil heel graag iets met mijn kennis doen. Meer mensen bereiken. Ik voel een enorme drang om meer mensen te vertellen wat een goede voeding en kruiden voor je kunnen betekenen.
Omdat ik heel goed ben in plannen maken maar niet in uitvoeren heb ik mijn vriendin ingeschakeld. Dat werkt goed. Een afspraak met
We hebben ieder onze speerpunten, verschillende items die we belangrijk vinden en vullen elkaar goed aan.
We gaan samen een korte cursus geven over gezond eten. Het worden 3 avonden luisteren, leren, koken en proeven. Het laatste halfjaar heb ik diverse lezingen over gezonde voeding bijgewoond. De interesse is groot, maar de verwarring ook. Ik heb het idee dat veel mensen behoefte hebben aan praktische recepten, tips en uitleg. We moeten meer groenten gaan eten, maar hoeveel dan? Geen suiker meer en minder koolhydraten is misschien beter, maar hoe doe je dat?
Welke vetten zijn goed en welke niet. Welke vetten mag je verhitten en welke beter niet.
De folder is klaar, het werven kan beginnen.

teff

De Nederlandse olympische sporters gaan het prestatie verhogende sportbrood eten. Het brood wordt speciaal ingevlogen uit Nederland. Jan Blokhuizen (schaatskampioen) was bij Pauw en Witteman om uit te leggen wat het brood zo bijzonder maakt. Dat blijkt het teff meel te zijn.
Teff of laten we het liever Abessijns liefdesgras noemen is een gewas uit het geslacht van de liefdesgrassen(Eragrostis).
Oorspronkelijk afkomstig uit o.a.Ethiopië. Het grote succes van Haile Gebrselassie en Bekele wordt door henzelf mede toegeschreven aan teff.
Teff is zeer geschikt voor de duursporter omdat teff veel langzame verteerbare koolhydraten en veel ijzer bevat dat goed opgenomen word in het lichaam. Het is niet glutenvrij maar toch geschikt voor mensen met coeliakie. Gluten bestaat uit twee delen (glutenines en gliadines), alleen de gliadinefractie kan aanleiding geven tot coeliakie.
Bovendien zit er in teff in vergelijking met tarwe, weinig fytinezuur. Fytinezuur bindt zich aan bijvoorbeeld ijzer, zink en andere nutriënten en vormt dan onoplosbare fytaten. Dus de mineralen en sporenelementen uit teff worden beter opgenomen.
In Nederland zijn ook al enkele tientallen akkerbouwers overgegaan op het verbouwen van teff.
Mijn zoon is een zeer fanatieke sporter, hockey, wielrennen, hardlopen, in training voor de triatlon en hij traint ook nog een aantal dameshockeyteams. Studeren doet hij in zijn vrije tijd.
Hij wou dolgraag zo'n wonderbrood uitproberen. Zaterdag hebben we samen een teffbrood gebakken. De helft teffmeel, de helft spelt, cocosrasp, rozijnen, tarwekiemen, roomboter, water en klein beetje gist. Terug naar Nijmegen met een stevig zwaar brood.
Zondagmiddag stuurt hij een berichtje. Het brood werkt fantastisch: zonder moe te worden 2 hockeywedstrijden gespeeld en 10 keer gescoord!

screening

In het NRC van zaterdag 25 januari een artikel over borstkankerscreening. De pro"en contra"worden naast elkaar gezet.
Ik zeg al jaren de afspraak af die voor mij gemaakt wordt met de borstenbus.
In de meegestuurde informatiefolder staat dat je door meedoen aan de screening, je kans om te overlijden aan borstkanker halveert. Ondanks dat ik tegen een landelijke screening ben, twijfel ik soms wel. Een halvering van de kans om te overlijden, dat is wel veel. Zal ik niet toch?
In het NRC komen de voor- en tegenstanders van een borstkankerscreening uit de medische wereld aan het woord. Wat mij enorm gerust stelt is het volgende.
De cijfers in de folder zijn wel juist maar niet volledig. Een vrouw van 50 heeft in Nederland een kans van 2.6 % om te overlijden aan borstkanker voor haar tachtigste. Met 13 keer screenen kan ze de kans halveren tot 1.3 %. Dat is halvering van een kleine kans, tot nog steeds een kleine kans.
Het is fijn als het hele verhaal verteld wordt en je zelf een keuze kan maken. In dit geval vind ik mijn keuze om het niet te doen wel verantwoord.
De deense contra wetenschappers hebben een folder geschreven, die begint met: "het kan verstandig zijn om deel te nemen aan een bortskankerscreening programma. Het kan ook verstandig zijn niet deel te nemen, want screening heeft zowel gunstige als schadelijke effecten. De folder is vertaald in 15 talen en te vinden op www.cochrane.dk.

adaptogenen

Tijdens een kruiden bijscholing heb ik anti-stressballetjes geproefd. Behalve dat ze lekker zijn, zitten ze boordevol adaptogene kruiden.
Stress is de lichamelijke reactie op psychische of lichamelijke belastingen. Het lichaam reageert op acute stress met een vecht/ of vluchtreactie. Hartslag en ademhaling worden sneller, bloeddruk verhoogt, stresshormonen worden aangemaakt en de spijsverteringsactiviteit neemt af. Als het goed is komt het lichaam na een tijdje door een terugkoppelingsmechanisme vanzelf weer tot rust.
Bij chronische stress komt het lichaam niet meer in balans en belandt in een negatieve spiraal. Dit uit zich in vermoeidheid, slapeloosheid, prikkelbaarheid, minder weerstand, neerslachtigheid.
Adaptogene kruiden verbeteren het vermogen om met stress om te gaan. Ze zorgen dat het lichaam adequaat reageert op stress en zich goed kan herstellen, mede doordat ze de organen beschermen tegen de schadelijk invloeden van stress. Ze geven ondersteuning zowel bij psychische als lichamelijke stress. Ook bij sporters zijn de adaptogene kruiden getest en werken ze prestatie verhogend en zorgen voor een sneller herstel.
In de antistressballetjes worden de volgende adaptogene kruiden verwerkt, astragalus  membranaceus, ashwaganda en eleutherococcus senticosus. Als je deze kruiden in poedervorm besteld kun je ze ook toevoegen aan een smoothie.
Ieder kruid heeft weer een specifieke werking, de een werkt voornamelijk fysiek en de ander psychisch. Eleutherococus vooral geschikt bij fysieke inspanning, Ashwaganda remt cognitieve achteruitgang, Astragalus werkt op beide fronten en verbetert kwaliteit van het immuunsysteem.
Zoethout is ook een adaptogeen kruid, maar sommige mensen reageren allergisch op het glycyrrhizine en krijgen een verhoogde bloeddruk. Over het algemeen zijn adaptogene kruiden voor gezonde volwassenen heel veilig en langdurig te gebruiken. Voor mensen met medicijnen of zwanger of zogend eerst advies vragen aan deskundige.

Het recept
een kop sesampasta
halve kop roomboter
halve kop honing
halve kop gehakte walnoten
halve kop ashwagandapoeder
halve kop astragaluspoeder
halve kop eleutherococcuspoeder
halve kop zoethoutpoeder
1 theelepel kaneel
halve theelepel nootmuskaat
halve theelepel kardemom
halve kop rauwe cacaonibs
halve kop geraspte cocos

Astragaluspoeder heb ik helaas nog niet kunnen vinden. Heb ik vervangen door Maca, is ook een adaptogeen kruid, ook zeer goed voor uithoudingsvermogen.

De boter met honing au bainmarie verwarmen, sesampasta doorroeren.
Poeders mengen en toevoegen aan mengsel, met noten en cacao. Balletjes maken en rollen door de cocos. Indien te droog, beetje haver of rijst melk toevoegen.
Een tot drie balletjes per dag eten.
Dit recept is van Rosalee de la Foret, een amerikaanse herboriste, die een leuke website heeft met gratis te downloaden recepten.

Ik heb de kruidenpoeders besteld bij gekruid.be.

De kruidkamer is een ontzettend leuke theetuin in Bladel met een prachtige gratis te bezoeken kruidentuin.
Veel keuze in kruidenthee en heerlijke plek om te zijn.