Slopers?

 Ik visualiseer mijn nieuwe buren. Mijn nieuwe buren zijn mensen met hart voor groen. Ze genieten enorm van hun net gekochte bos. Ze gaan wel wat bomen verwijderen, maar kiezen met veel zorg welke bomen weg moeten. Ze laten het achterste stuk van het terrein, waar veel fazanten en hazen een schuilplaats vinden, ongemoeid. 

Het terrein van mijn buren is maar liefst 1 hectare groot. Ik heb me laten vertellen door de buurvrouw, die nu weg is, dat de tuin ooit is aangelegd door een tuinontwerper. Daarna hebben ze alles zoveel mogelijk met rust gelaten. Het resultaat is een prachtig bos met een enorme diversiteit aan bomen. Een bos waar ik erg blij mee ben. Toen ik, nu bijna 10 jaar geleden. begon in mijn tuin, stonden er in de voor en zij tuin een paar oude taxussen, verder waren er geen bomen. Het bos van de buren beschouw ik als iets dat er bij hoort. Er staat geen afscheiding tussen de twee tuinen en we weten niet precies waar onze tuin ophoudt en de tuin van de buren begint. Zolang je allebei je stuk grond ten dienste stelt van en rekening houdt met de natuur, maakt het ook niet veel uit van wie de grond is. 

Er komt een hoveniersbedrijf om de tuin wat "netter" te maken. Dagenlang zijn ze bezig. Ze verwijderen laaghangende takken en dode bomen. Tenslotte klepelen ze het hele terrein. Dat gaat met een soort bulldozer die alles verwijdert wat voor de wielen komt. Een van de hoveniers heeft blijkbaar wel interesse in het huis. Er zijn wel hoveniers die werken met aandacht voor de natuur, maar die zijn nog zeer schaars. Als de aardige hovenier het huis koopt, hou ik mijn hart vast, want de meeste hoveniers zijn slopers. 

Waar gaat het mis met de hoveniers. Ik herinner mij de hoveniers in mijn klas, 20 jaar geleden, allemaal  plantjes mensen. Geïnteresseerd in groen, lekker kletsen over plantjes. Tuinen aanleggen met veel planten. Gaan de hoveniers mee in wat de klanten willen? Of adviseren de hoveniers de klanten? Zouden mensen die ergens verstand van hebben, de zogenaamde professionals, niet de verantwoordelijkheid moeten nemen om de klanten te informeren in plaats van klakkeloos te doen wat mensen willen. Zou de hovenier niet net als bijvoorbeeld de huisarts mensen moeten informeren over hun verantwoordelijk. In geval van de huisarts over verantwoordelijkheid voor hun gezondheid en de hovenier over onze bijdrage aan de biodiversiteit met onze eigen tuin. 

Waarschijnlijk uit angst om te betuttelen, gebeurt dat te weinig denk ik. Ik lees op Nature Today over een hovenier in Kampen. Hij vertelt over een "verwaarloosde" tuin. Zo min mogelijk de bodem verstoren is zijn motto. Zoveel mogelijk hergebruiken, kale grond bedekken en inheemse planten toevoegen. De provincie Overijssel biedt een gratis workshop aan voor hoveniers en tuinontwerpers over natuurlijk tuinieren. Mooi initiatief.

Ik heb stress over de toekomst. Het enige dat ik doen is visualiseren en vertrouwen dat het goed komt. Als je niet van groen houdt koop je geen huis met een hectare grond? Toch? 

 

Zien

 "Het is koud": zegt buurman Jan. Hij laat Diesel uit en loopt net voorbij mijn oprit als ik de deur uit stap om een rondje te lopen. "Ja het is winter": antwoord ik. Ik bedoel te zeggen. dat ik het wel fijn vindt dat het koud is. "Nou we hebben anders ook nog geen winter gehad": is het sombere antwoord van Jan, die doorgaans best goed gemutst is. We lopen een eindje samen op, maar al snel besluit ik door te lopen. De hond moet overal snuffelen. Sinds ik geen hond meer heb, vind ik het wel fijn dat ik alleen op mezelf hoef te letten. Ik heb de hele ochtend zitten werken aan een nieuwe lezing en ben blij buiten te zijn.

Ik loop snel langs het minder leuke stuk, een fietspad langs een weg. Daarna wordt het beter. Het mooiste stuk van de wandeling is onder langs de rijndijk. Lekker door de zuigende modder banjeren. Het water is weer gezakt, maar er staat nog steeds veel water in de uiterwaarden. Dat levert mooie plaatjes op met veel vogels. Op een af en toe passerende auto op de dijk na, is het heel stil. Het geluid van de vogels versterkt de stilte. Ik ga stilstaan en kijk langdurig om me heen. Het is al dagenlang mistig en ik geniet er enorm van. De stilte, het mysterieuze licht, vervagende contouren in de verte. In de verte loopt een weg door de uiterwaarden naar de steenfabriek. De weg ligt wat hoger dan de uiterwaarden. Ik weet dat de weg er ligt, maar ik zie de weg niet. Ik zie een fietser op weg naar de Rijn. De fietser lijkt in de lucht te fietsen. Het kleine figuurtje beweegt gestaag in de richting van de steenfabriek. Ik kijk naar de mistige uiterwaarden met het geluid van de vogels. Ik zie de vogels vliegen in het doodstille water. Ik kijk om me heen en ben helemaal vervuld van zoveel schoonheid. Ziet nou niemand dit? 

Op het weerbericht op de radio hoor ik de stem van de weervrouw: alweer een grijze dag vandaag. Zeker alweer een prachtige grijze dag vandaag. 

Gewildheid

Sommige woorden zijn zo goed getroffen en dekken helemaal de lading. Zo jammer dat ik er zelf niet opgekomen ben. Ik worstelde bij lezingen en workshops altijd met hoe ik planten moest noemen die de meeste mensen onkruid vinden. Gewildgroei: een mooi gevonden woord (niet van mij) voor aanwaai planten. Aanwaaiplanten die zeer welkom zijn, Mijn tuin heeft veel gewildgroei. Ik heb wel gemerkt dat veel gewildgroei ook weer vanzelf verdwijnt. Ook al wil je dat niet.

Veel van de planten die mensen onkruid noemen heb ik ergens (een klein polletje) uitgegraven en in de tuin gezet. Madeliefjes, moerasspirea, dovenetel. Van anderen heb ik zaad verzameld en uitgestrooid: wilde peen, wilde pastinaak. Fluitenkruid wil ik graag hebben maar dat lukt nog niet.

De laatste 2 jaar heb ik veel aangewaaide gewone berenklauwen in de tuin. Eerlijk gezegd zag ik dat met lede ogen aan. Het waren er wel heel erg veel. Maar na nadere bestudering ben ik er heel blij mee. Ze hebben een hele lange bloeiboog, vroeg en late planten en de bloemschermen zoemen van de insecten. Nu met die dagenlange aangevroren mist zijn de hoge uitgebloeide bloemschermen prachtig wit berijpt. 

De gewone berenklauw leert mij ook weer een lesje over de tuin. De gewone berenklauw groeit op vochtige voedselrijke grond. Nu snap ik dat de gewone berenklauw in bijna de hele tuin te zien is, behalve in de groentetuin. Ik vond de oogst van het afgelopen seizoen van de meeste groenten weer erg tegenvallen. Zuchtend moet ik constateren dat de bodem in mijn groentetuin nog steeds niet goed genoeg is om een goede groenten oogst te garanderen. Ondanks dat ik een big bag lavagruis heb uitgestrooid over de hele tuin. 

In het voorjaar maar weer een big bag biologische bemeste compost bestellen en gewoon doorgaan. 

  

zwarte bessen

Als de GGD en het RIVM daadkrachtig zouden optreden tegen alle producten in de supermarkt die de gezondheid schade toebrengen konden we met supermarkten toe die een kwart van de oppervlakte zijn van nu.

Je komt bij de kassa en je hebt chips, frisdrank, kant en klaar soepen, sauzen, fel gekleurd snoep, zwaar bewerkt vlees en monatoetjes op de band liggen. De kassa geeft aan dat je het niet mee mag nemen, want schadelijk voor de gezondheid. 

Is het middel hier niet erger dan de kwaal?  Nu staat een van de weinige gezonde producten die er in de supermarkt te koop zijn in een kwaad daglicht. Ik zit zwaar verontwaardigd naar het nieuws te kijken. Zo veel ophef om zoiets tamelijk onschuldigs. Er zijn twee handenvol mensen ziek geworden en twee! in het ziekenhuis terecht gekomen. De rest van de eters heeft misschien een dagje rommelde darmen gehad. Minimaal 60 % van de mensen die met allerlei welvaartsziekten in het ziekenhuis terecht komen zijn ziek geworden door wat er gewoon in de supermarkt te koop is. Niemand staat er bij stil dat ze zichzelf schade toebrengen door die winkelwagens vol met rommel die naar binnen gewerkt worden. 

Ik was al kwaad, maar tijdens het schrijven word ik steeds kwader. We worden door de GGD en het RIVM totaal niet beschermd tegen schadelijke producten en zeker niet tegen schadelijke stoffen in ons water, bodem en lucht. Het lijkt nu wel alsof ze blij zijn dat er een keer een besmetting is met hepatitis A ,zodat we in het nieuws kunnen zien dat ze nog bestaan en echt wel iets doen. 

  

dus toch

 "Kun je je wel warm fietsen met deze kou" : vraag ik aan een wielrenster die naast mij gaat staan op de pont naar Wageningen. Het is zaterdagochtend, het vriest niet hard maar de kou bijt in mijn vingers en tenen. De vrouw naast mij vertelt dat ze wel hard moet fietsen om warm te worden. Nu ze staat te wachten koelt ze snel af. Ze vertelt dat ze sinds 2 jaar 4 keer per week op de racefiets stapt om een rondje te fietsen. Ze is twee jaar geleden begonnen met een leefstijltraject en vertelt trots dat ze 40 kilo is afgevallen, Terwijl ze vertelt zie ik aan haar dat het een zwaar traject was, maar dat ze trots is op en blij met het resultaat. Ze kijkt me vrolijk aan en vertelt dat ze nooit meer pijn in haar rug heeft in tegenstelling tot 40 kilo eerder. 

Nu word ik heel nieuwsgierig. Met hoeveel mensen is ze begonnen en hoeveel hebben de eindstreep gehaald? Ze is in een groep van 15 personen begonnen en twee zijn er in geslaagd daadwerkelijk significant gewicht te verliezen. "Wat maakt nou dat het jou wel is gelukt en de anderen niet": vraag ik. Ze kijkt peinzend over het water. "Tja zegt ze, ik zet 4 x per week de wekker om te gaan fietsen": dat is best een opgave. Voorzichtig werp ik het woord in de strijd waar ik toch steeds op uit kom. Ik vraag: "Denk je dat discipline er iets mee te maken heeft", "Oh zeker ": antwoordt ze in volle overtuiging. Ik had nog veel meer willen vragen, maar we zijn al aan de overkant. 

Ze blijft nog lang in mijn gedachten. Zou dit onderzocht worden? Waarom lukt het sommige mensen wel en andere niet om daadwerkelijk een nieuwe leefstijl vol te houden? Misschien is obesitas een ziekte maar het is te genezen. Ik heb het idee dat er niet naar de juiste dingen gezocht wordt. Ik verlaat op zondagochtend mijn warme huis om te gaan hardlopen in de kou. Niet omdat ik er zoveel zin in heb, maar omdat ik weet dat het goed voor me is en omdat ik daarna de hele dag een heerlijk voldaan gevoel heb.  

Is dat discipline? Ja, wat anders. 

op de valreep

 "In het voorjaar ben ik niet te houden. Dan moet ik de tuin in om te zaaien." Zo fijn als je iemand ontmoet die dat ook heeft. Die onbedwingbare drang of dat enorme verlangen om te zaaien. Plantjes op te kweken. Een groentetuin ontworstelen aan de stugge onwillige klei. Ik zit te praten met een van mijn kerstborrel gasten. Het is een prille traditie. Ontstaan drie jaar geleden toen mijn lief met kerst op reis was. Het was zo gezellig om met een groep vrienden uit Randwijk bij elkaar te komen zo vlak voor Kerst, dat er vorig jaar om gevraagd werd, Dit jaar, de derde keer hebben we besloten dat het een jaarlijks terugkerende bijeenkomst wordt. De eerste keer was er 1 man aangeschoven, vorig jaar een paar, dit keer durfden alle bijbehorende mannen van mijn vriendinnen het aan om aan te schuiven. Een van de leuke dingen vind ik dat er nieuwe lijntjes ontstaan. Mensen die elkaar nog niet kenden zoeken elkaar op en onderzoeken welke verbanden er zijn. Wat ze eventueel gemeenschappelijk hebben en waar het klikt. Het was een heerlijke warme avond. Een avond waar ik nog lang aan terug ben blijven denken. Een van mijn gasten zei het heel mooi: " Paula ik ben zo blij dat je dit doet, want hier gaat het om in het leven." Ik ben ontroerd en bedenk dat ik gevonden heb wat ik zocht in deze fase van mijn leven. 

Vandaag in het NRC lees ik over Oosterwold bij Lelystad. Toen het huis in Mierlo te koop stond en ik aan het onderzoeken was waar ik wilde gaan wonen, droomde ik van Oosterwold. Het leek me geweldig. je eigen huis bouwen, meer samen doen met groene mensen en vooral mensen waar ik meer aansluiting bij zou vinden. Verbinding en creativiteit daar droomde ik van. Jan maakt meteen duidelijk dat hij echt niet in een eco wijk ging wonen en zeker niet in Oosterwold. Tja toen is het Randwijk geworden. Maar ik heb in Randwijk alles gevonden wat ik zocht in een nieuwe woonplek. Verbinding, creativiteit, warmte en altijd iemand in de buurt voor een goed gesprek. 

Wat kan ik doen?

Waar zouden we zijn zonder Fools en Dreamers?

Ik lees op Nature Today dat er in Nederland al 1500 boeren zijn die agro-forestry toepassen op hun terrein. In Gelderland zijn er 90 initiatieven geteld. Volgens een voorlichter is de trend niet te stoppen en komen er steeds meer bedrijven bij die bomen en struiken gaan planten. Boeren merken ook dat de bodem verarmt en dat het slecht gesteld is met de biodiversiteit. Een boer verwoordt het heel mooi: "ik ga opschalen van 180 naar 120 koeien. Er worden bomen en struiken geplant op het terrein. De koeien gaan grazen op kruidenrijk grasland". Koeien weten, net als andere dieren welk kruid ze nodig hebben, Ook blijken koeien hun dieet graag aan te vullen met 10 tot 15%  houtig materiaal uit hagen. 

Op 9 mei 2023 schrijf ik over Hugh Wilson, een botanist in Nieuw Zeeland, die een enorm terrein gaat beheren. Of eigenlijk niet beheren, maar waar nodig bijsturen, waardoor het terrein zich herstelt in het oorspronkelijke bos met een enorme diversiteit en vele watervallen. Toen Hugh begon met het plan, meer dan 30 jaar geleden vonden boeren in de omgeving het een grote schande dat hij land dat ook gebruikt zou kunnen worden voor landbouw en veeteelt zo liet "verwaarlozen". Wat het nog erger maakt was dat Hugh de gaspeldoorn, het meest gehate onkruid van Nieuw-Zeeland, liet groeien. Hugh wist dat gaspeldoorn jonge boompjes helpt overleven en daarna vanzelf verdwijnt. omdat het alleen in volle zon groeit. Op internet staat een prachtige documentaire over het werk van Hugh. 

Aan het eind van de documentaire zegt Hugh: "dit is wat wij hier konden en moesten doen voor de omgeving waar we wonen. Kijk wat jij kunt doen in jouw omgeving om de biodiversiteit te verbeteren."

Wouter van Eck begon ongeveer 15 jaar geleden een voedselbos in Groesbeek. Hij is vast in zijn omgeving een fool en een dreamer genoemd. Ondertussen heeft hij vele mensen geïnspireerd iets te gaan doen aan de verarming van de bodem en biodiversiteit. Bovendien is er een trend in gang gezet om anders te kijken naar de toekomst van de voedselproductie en consumptie in Nederland. Toen ik 8 jaar geleden voor het eerst in het voedselbos van Wouter een rondleiding kreeg, ging er een nieuwe wereld van eetbare planten en bomen voor me open. Ik heb geen voedselbos, maar ben zeker wel geïnspireerd door de principes van een voedselbos en heb veel zogenaamde voedselbos planten geplant. Niet iedereen kan en hoeft een voedselbos in de tuin. Maar je kunt wel kijken wat je kunt doen in het stukje buitenruimte dat je beheert. 

Ik ga in februari in Randwijk een lezing/workshop geven over "zaadjes planten voor een streekeigen tuin". Mijn eigen tuin kan ook nog opschalen naar nog meer streekeigen planten. Planten die van oudsher in het gebied waar ik woon voorkwamen. Deze planten hebben een hofhouding. Je hebt supermarkt eters onder de insecten, deze zijn meestal niet bedreigd. Je hebt ook fijnproevers, insecten die afhankelijk zijn van èèn plant. Als deze plant verdwenen is door onze huidige manier van landbouw en veeteelt is ook dit insect verdwenen. 

Daar ga ik me in verdiepen. Welke insecten zijn verdwenen uit de Over-Betuwe en welke planten moeten we in onze tuinen planten om te proberen deze insecten weer terug te krijgen. Daar ga ik over vertellen en dat is wat ik ga doen in mijn eigen tuin het komende jaar. Onder andere.