2223

 Kunnen we wel nadenken over een niet mens gerichte samenleving? Die vraag zit sinds afgelopen dinsdag in mijn hoofd. Tasc, een samenwerking tussen wetenschappers, kunstenaars en publiek richt zich op het uitwerken van bijzondere vragen. Dit jaar werd er nagedacht over hoe een niet mens gerichte samenleving er uit zou kunnen zien over 200 jaar. Ik heb de eerste twee bijeenkomsten gemist. Tijdens de derde bijeenkomst volgt een korte terugblik over het jaar tot nu toe. Ergens tussen de tweede en derde bijeenkomst heeft de snelkookpan plaatsgevonden. Twee wetenschappers en een kunstenaar hebben zich drie dagen opgesloten in een huis om zich te buigen over het vraagstuk. Daar is aiia geboren. Een combinatie tussen AI en Gaia, godin van de aarde. Aiia zou alwetend, liefdevol en niets zijn, gevoed moeten worden met data en het goede doen. Ik ben enorm teleurgesteld. Het lijkt mij teveel op God. God zou ook een liefdevol alwetend wezen moeten zijn die alles in goede banen leidt. Dat heeft ons tot nu toe niet veel goeds opgeleverd. Je krijgt dan weer een samenleving in een piramidevorm terwijl we na moeten denken over cirkels. Kringlopen waar alle levende wezens gelijk zijn en niemand boven staat. We zullen ons uiterste best moeten doen om alles wat we sinds het begin van het christendom ons eigen gemaakt hebben achter ons te laten. We zijn onderdeel van een groter geheel. Misschien moeten we gaan kijken bij inheemse samenlevingen om te leren hoe deze mensen met elkaar samenleven zonder de natuur geweld aan te doen. Welke rituelen zijn belangrijk? Zou het helpen als we rituelen gaan bedenken om de Rijn of de Waal te eren. Lange rijen mensen staan in het water, zingen een lied en dansen tot het ochtendgloren. Waarschijnlijk moeten we eerst nadenken over hoeveel slachtoffers onze dagelijkse bezigheden kostten. Welke automobilist denkt voor hij of zij in de auto stapt na over hoeveel slachtoffers dat meestal niet eens zo noodzakelijke ritje zal kosten. Schijnbaar achteloos worden allerlei dieren aan flarden gereden en langs de weg achtergelaten. Je kunt op de snelweg niet uitstappen voor een konijn, dat begrijp ik wel. Maar het is pijnlijk. Ook tijdens wandelen ben je bezig dieren te vertrappen. We vernietigen de leefwereld van planten en dieren met een ongekende achteloosheid. Het zit zo in ons hoofd getimmerd dat wij de kroon op het werk van God zijn. Ook al zijn veel mensen niet meer gelovig het idee dat wij het belangrijkste zijn is moeilijk te veranderen. "Het kan toch niet zo zijn dat er straks gekooide mensen zijn en vrije vogels" zegt Werner Zuurman een oestervisser op de Waddenzee. Hij maakt zich zorgen over al te beperkende maatregelen die mede vanwege de werelderfgoed status en klimaatverandering worden opgelegd in het Waddengebied. Wij mensen moeten zo intelligent zijn dat we onszelf "kooien" zodat de vogels vrij kunnen zijn.  Om verstandige beslissingen te kunnen nemen moeten ons eerst verdiepen in de natuur. Leren over kringlopen en samenwerkingsverbanden in de natuur en de intelligentie van de natuur. 

In plaats van de plannen van politieke partijen te laten doorrekenen door het Centraal Planbureau worden de plannen voorgelegd aan het bureau voor de natuur. In het bureau voor de natuur proberen mensen alle levende wezens te laten meepraten. Dat is minder moeilijk dan het lijkt. "De zee praat je de oren van het hoofd" lees ik in het NRC vandaag. In de jaren vijftig ontdekte een wetenschapper die de opdracht had Russische onderzeeërs op te sporen, de klanken van walvissen. Het waren geluiden met ritmische patronen, walvismuziek waarmee deze dieren communiceerden. Mensen realiseerden zich dat de walvis niet alleen vlees was maar een dier met een gemeenschap en cultuur. Dit veroorzaakte een kentering in de commerciële walvisvangst. 

De ambassade van de Noordzee is een collectief van onderzoekers en kunstenaars die zich inzetten om de Noordzee een politiek stem te geven. Het verhaal van de zingende walvissen is een grote inspiratiebron. Alle levende wezens in de zee zijn handelende wezens met belangen. Maar alleen mensen politiek is belangrijk en wordt besproken. 

De ambassade wil vooral de stemmen van de Noordzee vertalen en de aandacht er op richten. Je kunt namelijk wel degelijk horen, ruiken, zien en voelen wat voor effecten menselijk handelen heeft op de Noordzee. Kunstenaar Xandra van der Eijk maakte geluidsopnames van riffen voor de Nederlandse kust. Ze kwam erachter dat het verschil tussen een gezond en een ongezond rif duidelijk te horen is. Een gezond rif knettert meer dan een rif waar minder leeft. Het rif knettert ook om te communiceren. Het geluid is belangrijk voor het aanhechten van nieuw leven. De Noordzee heeft een stem die gehoord kan worden bij het nemen van beslissingen. Misschien kun je ook het verschil tussen gezonde en ongezonde bossen ook wel horen. Of hoe een gezonde bodem klinkt, naast een uitgeput maïsveld. Ik denk niet dat we Aiia nodig hebben. We hebben wel veel mensen nodig die willen nadenken over onze te grote voetafdruk, bereid zijn een stapje terug te doen en vooral ook willen luisteren naar de nog niet gehoorde stemmen.