wij-bos

 Als ik hoor en zie waar we ons op dit moment druk over maken, schaam ik me. Ik schaam me dat we ons druk maken om zwarte piet of niet, wel of geen cartoons, de mondkapjesplicht, vuurwerkverbod (heerlijk). Natuurlijk mogen het met elkaar oneens zijn, graag zelfs. Maar laten we proberen de ander te overtuigen zonder geweld, intimidatie en schelden. Maar wat zou het mooi zijn als we ons konden verenigen om het mijns inziens grote probleem waar we allemaal mee te maken krijgen, wereldwijd. Het wrange is wel dat de mensen die het probleem niet veroorzaakt hebben, hebben er tot nu toe het meeste last van. Als ik het verhaal over Vanuatu lees, schaam ik mij diep. 

De leefwereld van de mensen op Vanuatu wordt bedreigd door de stijgende zeespiegel en dat komt door onze leefwijze. De mensen van Vanuatu zijn ten einde raad en hebben na jaren van proberen grote, invloedrijke landen te bewegen om vrijwillig onze uitstoot te verminderen (zonder resultaat)  het over een ander boeg te gooien. De ambassadeur van Vanuatu heeft in december 2019 een radicaal voorstel gedaan om de vernietiging van het klimaat een misdaad en dus strafbaar te maken. Vernietiging van het klimaat, ecocide, moet als misdaad in het internationale strafrecht. Hoe dat in de praktijk gaat uitwerken kan ik me niet goed een voorstelling van maken. maar als het helpt om in actie te komen ben ik voor. Ik zou willen dat regeringen net zulke draconische maatregelen als nu in deze coronatijd, zouden nemen voor grootste crises die we wereldwijd hebben.  Waarmee ik de ernst van Corona absoluut niet wil ontkennen. 

Wat kunnen we doen? Ik denk dat het meer een kwestie is van niet doen. Consuminderen. Wat kunnen wel doen? Nadenken over onze tuin. Hoe kan het beter, natuurlijker en meer biodiversteit. Ook doen, bomen planten.

Bij het radio programma Vroege Vogels (ook op TV een aanrader) was een item over het wij-bos. Ten zuiden van Nijmegen is men begonnen met de aanplant van een wij-bos. Een bos voor iedereen. Hoewel de meeste bossen in Nederland voor iedereen zijn, blijken minder hoog opgeleiden en mensen met een niet Nederlandse achtergrond, minder in de natuur te komen. Ook sluiten vooral Nederlandse hoog opgeleiden zich aan bij natuurorganisaties. Door de aanleg van het wij-bos wordt geprobeerd daar iets aan te doen. Er worden als metafoor, zowel inheemse als uitheemse bomen door elkaar geplant. 

Een mooi initiatief. De metafoor gaat verder als je bedenkt dat bomen veel tijd nodig hebben om zich ergens thuis te voelen, naar de zin te hebben en gaan groeien. Als je het bodemnetwerk meeneemt in deze metafoor dan duurt het tientallen jaren voordat de bomen ondergronds genoeg schimmeldraden hebben gemaakt om verbindingen te leggen met elkaar en samen te werken en van elkaar te profiteren. 

inheemse wijsheid

Een mooi verhaal over bijzondere paling vissers. Deze vissers zijn ervoor om de palingen voor de stuw bij Maurik te vangen en aan de ander kant weer in het water te laten. Dit zijn geslachtsrijpe palingen die op weg zijn naar de noordzee en vandaar door zwemmen via de atlantische oceaan naar de Sargassozee. Het gebied van de bermudadriehoek. Daar gaan ze paren en sterven. Over inheemse wijsheid gesproken.

Maar wat nou zo bijzonder is, die vissers vangen vooral heel veel paling bij volle maan. Echt veel meer, wel 10 keer zo veel. Waarom is dat niet gewoon bij ons van ouder op kind doorgegeven. Als je wil oversteken kijk je eerst links en dan rechts. En o ja als het volle maan is dan zijn de vissen op pad, je moet je aardappelen poten en van alles zaaien. En misschien zijn er wel meer dingen te bedenken die beter werken bij volle maan. 

De boeren van Sikkim (een sinds 2016 volledig biologische deelstaat van India) weten dat de perfecte tijd om groenten te zaaien samen valt met de trek in het voorjaar van de zwarthalskraanvogel naar Tibet. En dat de bloei van bepaalde bloemen de periode markeert waarin de forel terugkeert en stroom opwaarts eieren gaat leggen. Voor mij voorbeelden van inheemse wijsheid. Inheemse wijsheid zit in alle levende wezens, denk ik. Ik zou graag meer van zulke voorbeelden te weten komen over de omgeving waar ik woon.

Ik wil ernaar op zoek en ervoor open staan als ik het tegenkom. 

Wild?

 

Deze plek had ik uitgekozen om een tijdje te zitten en te proberen de plek te ervaren als een aboriginal. Dat was de opdracht. Deze plek ligt vanuit alle windrichtingen 2 km van de dichtsbij liggende wegen. Toch was het heel moeilijk voor mij om een diepere laag aan te boren. Er was teveel lawaai. Het lawaai van de twee km verderop liggende snelweg was oorverdovend. Tractoren voegden er nog wat herrie aan toe. Ik volg een online cursus over de zoektocht naar antwoorden op essentiële vragen: wie ben ik, wat doe ik hier en wat is de reden van het bestaan. Het is niet de bedoeling direct antwoorden te formuleren. De zoektocht is het belangrijkste. En deze reis voert langs diverse culturen. Het tweede college ging over de aboriginals. Wat opvalt bij veel culturen, zoals de aboriginals is de respectvolle omgang met de omgeving en alles wat leeft. 

Wij hebben veel te veel plaats ingenomen met onze vervuilende, lawaaierige manier van leven. En kunnen we nog terug? Alles gaat alleen maar over vooruitgang, meer, groter. Terwijl onze enige redding is minder, stiller, kleiner. We hebben ons boven de dieren en andere levende wezens geplaatst omdat wij dachten en denken dat wij belangrijker zijn. Hoeveel plaats mag je innemen als mens zonder dat je de natuur hindert. De natuur is prima en leuk, als wij er maar geen last van hebben. Milieufilosoof Martin Drenthen heeft het in het NRC over ongemakkelijke dieren. De wolf, de bever, het hert, de vos. Ze houden zich niet aan het onderscheid dat wij hebben bedacht. Ze lopen op de weg waardoor wij een ongeluk krijgen. Ze woelen onze zorgvuldig aangelegde tuintjes om en eten onze kippen en schaapjes op.We hebben moeite met wildheid. Wij hebben een plan en de rest van de levende wezens moeten daar in passen. 

We zullen echter ruimte moeten maken. Ruimte voor alle levende wezens en niet alleen de dieren die zich voegen naar ons model. In mijn tuin vind ik het ook weleens lastig. Vorig jaar hebben woelmuizen alle bieten en zoete aardappelen opgegeten en veel groenten aangevreten. Overal lagen molshopen, alle kolen zaten vol met rupsen en de rozen vol met luizen. Ondanks alle goed bedoelde adviezen heb ik niet ingegrepen. Dit jaar gaat het al veel beter. Ik heb geen luizen meer in de rozen, de kolen staan er prima bij en de bieten waren niet aangevreten. De zoete aardappelen heb ik in bakken gezet, maar dat werkt niet. De boer van de fantastische film "my little biggest farm"zegt het heel mooi. "We leven in comfortabele disharmonie met de natuur". Hij bedoelt daarmee dat er continue dieren zijn die je oogst bedreigen, maar dat je op zoek moet naar diervriendelijke oplossingen. En dat je ook bereid moet zijn een gedeelte van je oogst aan de dieren te laten. Zoals de native Americans iets offeren als ze planten oogsten in de natuur. 

Vooruitgang

Het gaat de goede kant op. Steeds vaker zijn er artsen en andere deskundigen die zich verdiepen in de effecten van leefstijl op de gezondheid. Hoe moet een gezonde voeding eruit zien? Wat is het effect van niet bewegen? Wat een gezonde voeding betreft is het echt ingewikkelder dan het voedingscentrum ons wil doen laten geloven. Gewoon een beetje gezond eten en iets uit ieder vak? Bij het NRC dit weekend een bijlage over brood. We zijn weer meer brood gaan eten (en ook meer vlees?) Een aantal jaren geleden werd het eten van brood ter discussie gesteld. Ik las de voedselzandloper en ging minder brood, pasta, rijst, geen suiker en meer groenten eten. Dat heeft mij veel goeds gebracht. Ik werd veel fitter, mijn buik werd dunner en het fijnste is ik hoef niet meer elke drie uur wat te eten vanwege trillen en onmogelijk gedrag. Mijn partner en ik hadden op vakantie in de bergen lopen of fietsen regelmatig ruzie (ik maakte ruzie) omdat ik altijd eerder honger kreeg dan hij. En als ik honger had ging ik trillen en werd ik enorm chagrijnig en onredelijk. Ik heb zelf ontdekt dat ik beter functioneer met minder koolhydraten en meer vet (lekker dunne boterham en dik kaas en tahin erop). En niet te vaak eten. In de broodbijlage wordt Hanno Pijl (hoogleraar diabetologie) als deskundige gevraagd. Hanno Pijl is net als o.a. cardioloog Remco Kuipers een aanhanger van de mens te bekijken vanuit zijn/haar oergenen. De mismatch is onstaan door de landbouw, toen zijn we op grote schaal granen gaan eten. 

Hanno Pijl verklaart dat de zetmeel vertering niet bij iedereen hetzelfde verloopt. Dat schijnt te maken te hebben met je darm microbioom. Hoe het werkt weet men nog niet. Maar de glykemisch index zegt niet zoveel voor de individuele persoon. De ene mens kan zonder problemen brood eten omdat het lichaam ervoor zorgt dat het glucosegehalte in het bloed niet te hoog wordt. De ander moet wat voorzichtiger zijn met koolhydraten omdat het lichaam minder goed in staat is het glucosegehalte laag te houden. Zeker is wel dat we onze koolhydraten inname moeten aanpassen aan onze lichaamsbeweging. Koolhydraten worden gebruikt als je beweegt. Als je niet beweegt worden koolhydraten al snel omgezet in vet.

Vooruitgang vind ik dat er in de media steeds meer aandacht is voor leefstijl. Openlijk mag gezegd worden dat veel ziektes veroorzaakt worden door te weinig bewegen en ongezond eten. Cardioloog Leonard Hofstra geeft aan dat 90% van de hart- en vaatziektes vermijdbaar zijn.  In mijn omgeving merk ik dat mensen vaak pas aandacht krijgen voor leefstijl als de dokter het zegt. Dus als er al problemen zijn. Voor dat er problemen zijn, zijn mensen moeilijk te motiveren iets aan de leefstijl te veranderen. Voor mij is het denken vanuit mijn oergenen een enorme stimulans. Ondanks onze "vooruitgang"zijn wij van binnen nog het zelfde als in oertijd. En voelt het voor mij heel goed om mezelf regelmatig uit te dagen en bloot te stellen aan kou, honger en inspanning. 

  

Stadsmensen?

 "Stadsmensen bestaan niet, die worden gemaakt", zeg ik spontaan in Groene Koppen. Groene Koppen is een programma van TV Gelderland. In 16 afleveringen worden enkele van de vele Groene Koppen in Gelderland gefilmd en geïntervieuwd.

Iedereen is gebaat bij groen, buiten zijn en natuur. IVN is een challenge begonnen, #2uur natuur voor de schooljeugd. Onderzoek wijst uit dat mensen die 2 uur per week in de natuur doorbrengen, hun leven een hoger cijfer geven. De natuur maakt je fitter en vrolijker.

Wat zorgt ervoor dat we in onze vrije tijd zo graag de natuur in gaan? En wat gebeurt er in ons lichaam waardoor we ons beter voelen? In het voorjaar , tijdens de lockdown, zagen we mensen massaal de natuur herontdekken en ondanks de narigheid ook enorm genieten. Dat wandelen in het bos of in het bos zijn het cortisol in bloed verlaagt en daarmee zorgt voor minder stress, is al wetenschappelijk aangetoond. (zie: Therapie unter den Tannen; duitse documentaire over helend bos)

In Japan bestaat er een "society of forest medicine"onder leiding van Qing Li. Hier komt ook het inmiddels in Nederland doorgedrongen shinrin yoku of bosbaden vandaan. Je dompelt je onder in het bos en beleeft aandachtig de omringende natuur. Een van de helende effecten van het bos komt van de fytonciden. Fytonciden zijn etherische oliën die afgescheiden worden door blad, schors en wortel van de bomen. Qing Li onderzocht het effect van de natuur op ons immuunsysteem. Wat doet het bos met onze Natural Killer cellen. NK cellen zijn witte bloedlichaampjes die destructieve berichten sturen naar kankercellen en naar door virus geïnfecteerde cellen.

Onder andere stress, ouder worden, te weinig bewegen en pesticiden kunnen zorgen voor een vermindering van de NK cellen. Qing Li laat een onderzoeksgroep drie dagen een ochtend- en een middagwandeling maken in het bos. De NK cellen zijn na drie dagen met 40% toegenomen. Ook alleen het verstuiven van de etherische olie in een kamer blijkt voor de toename van NK cellen te kunnen zorgen met 20%. Voor dit onderzoek werd de etherische olie van de Hinoki cypres gebruikt.

Een ander genezend effect zou kunnen komen van de bodembacteriën. De mycobacterium vaccae komt overal in de aanrde voor en is een natuurlijk anti-depressivum in de bodem. het activeert de serotonine houdende neuronen en beschermt tegen ontstekingen in de hersenen. 

Of zit de wens om buiten te zijn dieper in ons. Moeten we verder terug gaan om te begrijpen wat buiten zijn met ons doet. Cardioloog Remco Kuipers verklaart veel, zo niet alle, gezondheidsproblemen door de mismatch tussen onze genen en leefwijze. We zijn duizenden jaren jagers/verzamelaars geweest. We plukten en verzamelden voedsel. In de meeste gevallen waren het de vrouwen die het voedsel verzamelden en er de juiste kruiden bijzochten.De vrouwen waren precies op de hoogte welke kruiden er gebruikt moesten worden om gezond te blijven. Voordat men land ging bezitten was voedsel een gift van de natuur voor iedereen. Elke plant, boom, bloem had een bestaansreden en rituelen waren er om de aarde te eren en bedanken voor haar gulle gaven. Volgens de Duitse etnobotanicus Wolf Dieter Storl waren het vooral de vrouwen die de nodige magie in het leven brachten, onder andere door bepaalde kruiden te drogen en op een bepaald moment te roken. Hij beschrijft in zijn boek Ur-medicin, de traditionele heelkunde van onze voorouders. Als er een camera ploeg op zijn erf komt om te filmen, berookt hij ze met een mengsel van bijvoet, veen reukgras en jeneverbes, met achtereenvolgens de werking: openend, beschermend en energie gevend.

Om de mismatch tussen onze genen en leefwijze te herstellen is veel en vaak buiten zijn en bewegen in de natuur een goede start. We zijn kennelijk geen stadsmensen. Het zou ook goed zijn een poging te doen onze band met de aarde te herstellen door aandacht te hebben voor de gulle gaven. Meer eten uit de natuur als volgende stap naar een andere leefwijze, meer passend bij onze genen. De gulle gaven in het najaar zijn o.a.; noten, kastanjes, rozebottels en meidoornbessen.