Viriditas

Gelukkig ik heb het nog; viriditas of vitaliteit . De afgelopen weken worstelde ik me door mijn hardlooprondes. Het ging geen een keer vanzelf. Omdat ik me heb ingeschreven voor de Stevensloop, 10 km begon ik me wel zorgen te maken. Ik ben geen 40 meer, maar ik ga niet en publiek lopen sukkelen. Maar vandaag ging het weer lekker. Een tijdelijke dip en niet vanwege de oplopende leeftijd, nog niet. 

Gisteren stond er in de NRC een hoopvol artikel over leefstijl. We moeten met zijn allen aan de bak om gezonder te worden en beter opgewassen te zijn tegen toekomstige pandemieën, volgens een leefstijlarts. Indirect wordt hiermee bevestigd dat de Corona pandemie ook een leefstijlpandemie is. De leefstijlarts uit het artikel: we willen altijd snelle oplossingen, pillen, operaties maar we zijn meer gebaat bij slowmedicine. 

Het verhaal van de Amerikaanse arts Victorie Sweet bevestigt de uitspraak van de leefstijlarts. Victoria heeft een boek geschreven over haar ervaringen in een ouderwets ziekenhuis in San Francisco. Het ziekenhuis was nog niet gemoderniseerd en overgeslagen door inspecteurs. Aan alles was gebrek, behalve aan tijd. Mede geïnspireerd door Hildegard von Bingen, op wie ze wilde promoveren, bekeek Victoria de patiënten als plant en onderzocht de viriditas, de veerkracht. Victoria noteerde alle gegevens van de patiënten, ook hoeveel patiënten genezen naar huis gingen. Toen het ziekenhuis "ontdekt" werd door de inspecteurs moest alles anders, beter en efficiënter. Veel verpleegkundigen en artsen moesten een andere baan zoeken. Er kwam moderne apparatuur en de duurste medicijnen., maar veel minder tijd voor de patiënten. Victoria ontdekte in haar notities dat er minder patiënten genezen naar huis gingen na de moderniseringen.

In een column van Rosanne Hertzenberger lees ik over haar bezorgdheid dat de aanstelling van Ernst Kuipers zal zorgen voor meer efficiëncy in de zorg. Vast niet om dezelfde redenen, maar deze keer ben ik het met haar eens. 

Vandaag gevonden in de tuin. Prachtige veertjes van een parkiet? 

Preventie

 Nu komt het. Ik zit klaar voor een item van het journaal. Hoe nu verder met Corona. In de vooraankondiging van het onderwerp valt het woord preventie. Meneer Rouvoet van de GGD komt groot in beeld en deelt gewichtig mede dat de GGD meer artsen aan moet nemen. Vervolgens komt er een meneer die bij de WHO heeft gewerkt. Hij geeft aan dat de huisartsen in Nederland meer moeten samenwerken om eerder een gevaarlijk virus te ontdekken. Dat was het. 

Jammer dat er in het journaal niet verteld wordt dat 19 van de 20 patiënten op de intensive care onderliggend lijden heeft. Diabetes type II, hoge bloeddruk, COPD, overgewicht. Dus dat het erg belangrijk is om nu in actie te komen. Vaak lees en hoor ik dat mensen een trigger nodig hebben om in actie te komen en hun leefstijl te veranderen. Als Corona geen trigger is, wat dan wel? 

Een groep huisartsen in Twente komen wel tot de conclusie dat we nu alles op alles moeten zetten om mensen te motiveren beter voor zich zelf te gaan zorgen. Deze Corona golf lijkt voorbij. Maar wat komt er nog? De huisartsen geven aan dat het accent teveel ligt op het vaccin en te weinig op de winst die te behalen is door verandering van leefstijl. Een gezondere leefstijl met aandacht voor voeding, bewegen en slapen is volgens huisarts Frank Greven een booster voor je immuunsysteem. 

Het goede nieuws is dat er opleiding is voor leefstijlarts. 

Winterthee

Ik heb een tijdje gelopen met lichte maagklachten. Niet ernstig maar vervelend. Als ik een aantal dagen mijn nieuw samengestelde speciale winterthee heb gedronken is de maagpijn weg. In de winterthee; gember, kaneel en bittere sinaasappel

Gember

Dit kruid wordt al sinds mensenheugenis gekweekt, zowel voor culinaire doeleinden, als om haar verwarmende en opwekkende eigenschappen. Gember wordt vooral gebruikt om misselijkheid te verhelpen. Uit wetenschappelijk onderzoek komen ook ontsteking remmende eigenschappen. Het is ook toe te passen bij slechte doorbloeding, zoals winterhanden en - voeten en gewricthsklachten door kou en vocht. Hiervoor vind ik een recept in het tijdschrift "Landapotheek". De verse gemberwortel raspen en door een fijne zeef wrijven. Dit gembersap mengen met evenveel sesamolie voor een massage olie bij pijnlijke gewrichten. Veel van de geneeskrachtige werking van gember ie te danken aan de etherische olie. Slechts een klein deel van de inhoudsstoffen is in water oplosbaar. Gember doet haar werk waarschijnlijk het best als vers kruid geraspt in een gerecht waarin ook olie bij gebruikt is. Ook alcohol is een oplosmiddel voor stoffen die niet of slecht in wate roplossen, gember kan goed toegevoegd worden aan een kruidenbitter.  

Kaneel

De echte en lekkerste kaneel is Ceylon kaneel. De meeste kaneel die in de supermarkt verkocht wordt is cassie kaneel. Deze komt meestal uit China. De smaak is minder en deze soort bevat nogal wat coumarines. (werken bloedverdunnend) Niet om je ongerust over te maken, het kan pas schadelijk worden bij 10 eetlepels. Kaneel staat bekend als een verwarmend kruid, toegepast bij verkoudheid en reumatische klachten. Ook bij misselijkheid en maagklachten. Door de secundaire inhoudsstof cinnamaldehyde in de etherische olie verbetert de bloedsomloop en is kaneel toe te passen bij winterhanden- en voeten. Meng etherische olie kaneel met een neutrale olie om handen en voeten te masseren. Verder te gebruiken in allerlei gerechten in de keuken. Samen met gember en kardemom kan een heerlijke winterthee gezet worden. De wateroplosbare stoffen komen op deze manier beschikbaar. Zoals de flavonoïden; catechine en epicatechine zijn sterke antioxidanten. 

Kardemom

Van de kardemom worden meestal de zaden gebruikt. de kardemomplant is geschikt als kuipplant in de zomer en als kamerplant in de winter. Het lukt mij niet om in deze streken zaden aan de plant te krijgen. De bladeren kunnen geoogst worden en vers of gedroogd gebruikt worden in een kruidenthee of meegekookt in een gerecht. De belangrijkste werking is het verbeteren van de spijsvertering, maar ook in te zetten bij verkoudheden. De cineol in de etherisch olie is werkzaam bij ontstekingen van de bovenste luchtwegen. De zaden kunnen verwerkt worden in diverse gerechten en kruidenbitters. 

Bittere sinaasappel-citrus auranticum

In de Chinese geneeskunde wordt de schil al heel lang gèbrukt bij misselijkheid, om de spijsvertering te stimuleren en bij hoest. De grootste groep geneeskrachtige inhoudsstoffen zijn flavono:iden. en in water oplosbaar. De twee belangrijkste inhoudsstoffen zijn naringenine en hesperidine. Waarbij de eerste vooral reinigend en ontsteking remmend werkt. De flavonoIden in citrusfruit werden ook wel vitamine P genoemd. Waarbij de P staat voor permeabiliteit, doorlaatbaarheid. Hesperidine regelt mede de capillaire doorlaatbaarheid van de bloedvaten en daardoor de bloeddruk. Bij scheurbuik wordt voornamelijk gewezen naar een gebrek aan vitamine C, maar waarschijnlijk speelde ook een gebrek aan hesperidine een belangrijke rol. Hesperidine is ook in vtro onderzocht en effectief gebleken tegen het coronavirus inclusief SARS (Lisa Gonora Herbal Constituents 2009) 

Een booster

 Het is zondag 21 november, ik trek mijn hardloopschoenen aan en ga een rondje lopen. Ik heb geen zin en troost mezelf met een kleine ronde. Als ik buiten ben en loop merk ik hoe lekker het gaat en dat het een prachtige dag is. Toch maar een grote ronde. Het lopen gaat vanzelf en ik geniet van de prachtige herfstkleuren. Wat een topdag voor de helaas afgelaste zevenheuvelenloop. Mijn doel, de tijd van twee jaar geleden verbeteren had ik vast gehaald. Jammer, volgend jaar een nieuwe kans. Thuisgekomen loop ik direct naar het tuinhuis en laat me in een bad zakken met ijskoud water. Ik kleed me aan en voel me herboren.

Kou

"Pas op anders vat je kou"; met deze zin zijn veel mensen opgegroeid. De mythe dat je ziek kunt worden van koude is lang levend gebleven. Om kou te vatten, verkouden te worden, moeten we besmet worden met een virus. Te koud gekleed naar buiten gaan, daar worden we niet ziek van, sterker nog daar zouden we wel eens beter van kunnen worden. 

Ik kan me nog goed herinneren dat Wim Hof, de ijsman, voor het eerst op TV kwam. Hij bleef heel lang zitten in een totaal doorzichtig bad met ijsblokjes. Ik was verbijsterd, hoe kan dit. Hij beweerde ook nog dat hij zijn lichaam en immuunsysteem van binnenuit bestuurde. De medische wetenschap viel over elkaar heen om dat zo snel mogelijk te ontkrachten. Je autonome zenuwstelsel besturen, dat kon helemaal niet. Maar na baanbrekend onderzoek in het Radboud UMC, bleek het wel te kunnen. Blootstellen aan koude blijkt zeer goed te werken om je immuunsysteem te verbeteren.

"Een beetje gif"...

Een prikkel, die in hoge intensiteit schadelijk is, heeft doorgaans in beperkte of soms minimale intensiteit een gunstig effect op het menselijk lichaam. Dat geldt voor inspanning, vasten, koude, hitte, en ook voor geneeskrachtige secundaire inhoudsstoffen.

"Een beetje gif, daar knapt een mens van op "is een artikel van Stijn van Gils (journalist) gepubliceerd in het tijdschrift Vork. In het artikel wordt wetenschapster Wendy Russel van de Universiteit van Aberdeen geïnterviewd. Zij vindt de geringe aandacht voor secundaire inhoudsstoffen zorgelijk. Het lijkt er op dat de stoffen die de plant helpen om te gaan met stress, nuttig zijn voor mensen om beter om te gaan met wat ons belaagt. Er zijn aanwijzingen dat deze stoffen ons helpen om beginnende kankercellen af te breken, om hart-en bloedvaten gezond te houden en ons immuunsysteem te verbeteren. Russel onderzoekt welke van de secundaire inhoudsstoffen nu precies gezond zijn. Dat is lastig, want volgens Russel zijn er tussen de 200- en 400 duizend verschillende secundaire inhoudsstoffen waarvan een onbekend deel invloed heeft op onze gezondheid. Russel focust op 500 stoffen die kansrijk zijn. Ook zijn er contacten met zaadveredelaars om secundaire inhoudsstoffen terug te krijgen in onze groenten. Deze stoffen zijn succesvol verwijderd door de keuze van de veredelaars voor opbrengst en smaak. Ik heb geen wetenschappelijk onderzoek nodig om te weten dat mijn gezondheid profiteert van de secundaire inhoudsstoffen. Maar ik ben wel blij dat het onderzocht wordt. Want net als van koude, vasten en inspanning is ook het consumeren van secundaire inhoudsstoffen, een prikkel. Een prikkel die in hoge concentraties giftig kan zijn, maar in beperkte  hoeveelheden het lichaam aanzet beter te worden. 

Wintermaanden

De beste manier om secundaire inhoudsstoffen binnen te krijgen is biologische groenten en fruit eten aangevuld met kruiden, wilde planten en bessen. In de herfst zijn in de tuin nog wel een aantal kruiden/planten te vinden om toe te voegen aan het eten: dovenetel, brandnetel, look zonder look, smalle weegbree. Maar je kunt ook gaan kijken naar andere kruiden. Om ook in de winter ons immuunsysteem te ondersteunen door secundaire inhoudsstoffen kunnen we ons richten op kruiden die ons direct doen denken aan winterse sferen. Kruiden als gember, kaneel, kardemom en bittere sinaasappelschil zijn niet alleen lekker voor glühwein of appeltaart maar bevatten ook goede secundaire inhoudsstoffen die een boost kunnen geven aan ons immuunsysteem. 

Recept voor een winters bittertje

5 biologische mandarijen met schil in dunne plakken

20 g dennennaalden, liefst van de douglasspar

stuk verse gember in schijfjes

1 kaneelstok (liefst Ceylonkaneel)

10 g kardemomzaad iets gekneusd

500 ml wodka

500 ml water

Honing naar smaak

Alle ingrediënten in een grote glazen pot, voeg honing naar smaak toe. Roer dagelijks door. Na 7 tot 10 dagen zeven en in een donkere fles gieten. Ongeveer 1 jaar houdbaar.

twijfeltelefoon?

 Wat gebeurt er als we bellen naar de twijfeltelefoon?  Op de radio wordt uitgelegd wat de twijfeltelefoon is. Dat noem ik een overtuig telefoon. Je kunt bellen en dan uitleggen wat je twijfels zijn over vaccineren. Dan wordt je overgehaald om je toch te laten vaccineren, want al die twijfels zijn gewoon niet waar. Je wordt niet impotent, onvruchtbaar of verandert in een robot door het vaccin. Maar wat als ik vraag hoeveel gezonde, slanke, fitte mensen op de IC liggen? (De gemiddelde BMI is 30.5) Wat als ik vraag of het coronavirus niet vooral gevaarlijk is voor ongezonde mensen. We hebben in Nederland 10 miljoen chronisch zieken. Van de 7 miljoen niet chronisch zieken is nog een groot gedeelte kind/jongere. We hebben niet zoveel gezonde mensen. De kans dat het Coronavirus veel slachtoffers maakt is heel groot. Dat maakt het zeker noodzakelijk om te vaccineren.  Hoewel dat ook niet de oplossing biedt die men ervan verwacht had. Maar daar kunnen we de ongevaccineerden de schuld van geven. Op de een of andere manier hebben mensen het idee dat gezondheid er gewoon is of niet. Daar kun je nou eenmaal niets aan doen. De overheid steunt deze gedachte volop. Stop nou maar met je verzetten en laat je gewoon vaccineren dan komt het allemaal wel goed. Het komt door de vaccin weigeraars dat we nog steeds in deze Corona ellende zitten. Nee het komt niet omdat 60% van de Nederlanders te dik is. Het komt niet omdat de meeste mensen te lui zijn om te bewegen. Het komt niet omdat nog steeds veel mensen roken. Zeker heb ik soms twijfels en acht ik het mogelijk dat ik het helemaal fout zie. Maar ik denk niet dat ze mijn twijfels bij de twijfel telefoon kunnen wegnemen. 

een beetje gif

 Krijgen we in de toekomst naast medicijnen een genezend voedingsadvies erbij? Dit hoopvolle bericht werd gisteren gemeld door het AD. Ik ben geen lid en mag jammer genoeg het artikel niet lezen. Even heb ik een hoera gevoel en schiet me te binnen dat ik kan stoppen met mijn blog en mijn missie. Doel bereikt. Dan haalt de realiteit mijn dagdromen weer in. Als er een moment is om in te zetten op genezende voeding en leefstijl is het nu. De intensive care ligt vol met mensen met onderliggend lijden, gevaccineerd en ongevaccineerd. Bovendien ben ik niet positief over de bereidheid van mensen om hun leefstijl te veranderen. 

Het bericht dat de helft van de rokers pas stopt als een pakje sigaretten 60 euro kost, bewijst wel hoe moeilijk het is voor mensen om hun leefstijl te veranderen ondanks de adviezen die ze krijgen. Ik bemerk wel een verandering van inzicht in hoe belangrijk een gezonde leefstijl is. Het lijkt steeds meer in het nieuws te komen. Van de onderzoeken die op dit moment plaats vinden wordt ik ook hoopvol. In de Radboud is een onderzoek uitgevoerd naar de invloed van intermittend fasting op de hersenen. De resultaten zijn hoopvol. De ketonen die ontstaan door vetverbranding bij vasten activeren reinigingsprocessen in de hersenen. Allerlei hersenziektes laten positieve resultaten zien door intermittend fasting. Je hele lichaam reinigt door vasten, blootstellen aan kou, extreme lichaamsbeweging en geneeskrachtige inhoudsstoffen in planten. Dit effect heet hormese. 

"Een beetje gif, daar knapt een mens van op" schrijft journalist Stijn van Gils in het tijdschrift Vork. In het artikel interviewt hij Wendy Russel, onderzoeker aan de universiteit van Aberdeen. Wendy Russel is graag bereid tijd vrij te maken voor het belangrijke en totaal onderbelichte probleem van de achteruitgang of afwezigheid van de zogenaamde secundaire inhoudsstoffen in groenten, kruiden en fruit. Het lijkt er op dat de stoffen die een plant helpen om te gaan met stress ons ook helpen om te gaan met onze belagers. Er zijn aanwijzingen dat deze stoffen ons helpen beginnende kankercellen af te breken, hart- en bloedvaten gezond houden en het immuunsysteem verbeteren. Russel onderzoekt welke secundaire inhoudsstoffen nu precies gezond zijn. Dat is lastig want er zijn 200- tot 400 duizend verschillende stoffen. Russel focust op 500! verschillende stoffen die kansrijk zijn om een rol te spelen bij het boosten van onze gezondheid. 

De hoeveelheid secundaire inhoudsstoffen in onze voeding is de laatste 30 jaar met zeker 65% afgenomen. Inmiddels geeft Russel aan dat er contacten zijn met zaadveredelaars om de zo belangrijke secundaire inhoudsstoffen terug te kruisen in onze voeding. Deze stoffen zijn succesvol uit de groenten veredelt door selectie op smaak en opbrengst. Blijft wel dat we zeker moeten kiezen voor biologische groenten en fruit aangevuld met kruiden en wilde planten om nog secundaire inhoudsstoffen binnen te krijgen. 

Gezondheid is een Werkwoord

De minister roept de hele bevolking op om voor gezondheid te kiezen en zich te laten vaccineren. Hoeveel varianten van het Covid-virus komen er nog? Blijven we eindeloos nieuwe vaccins ontwikkelen en vaccineren?  Of gaan we ook onderzoeken wat gezondheid is en naast vaccineren mensen ook adviseren over leefstijl. Omdat duidelijk is dat leefstijl een belangrijke rol speelt in een meer of minder ernstig verloop van een besmetting met het virus. Zoals veel problemen met onze gezondheid zou ook het Covid-virus een ernstiger verloop in het lichaam kunnen hebben door een gebrek aan de, in biologische groenten, fruit en geneeskrachtige planten ruim aanwezige, secundaire inhoudsstoffen.

Wake up call?

Toen we net geconfronteerd werden met het Covid-virus kwamen er berichten over de toestand van de mensen op de intensive care. Duidelijk was wel dat de oudere man met overgewicht oververtegenwoordigd was op de intensive care. Ook werd ontdekt dat er een relatie was tussen de ernst van de ziekte en vitamine D tekort. Later waren er onderzoeken die uitwezen dat er een relatie was met een lage vitamine K waarde. Een internist uit Groningen durfde in een televisie uitzending te verklaren dat patiënten niet of minder op de intensive care terecht zouden komen als ze behandeld werden met resveratrol. Resveratrol wordt in de natuurgeneeskunde al lang ingezet om mensen te ondersteunen bij afvallen. Resveratrol verlaagt het leptinegehalte in het bloed. Mensen met overgewicht hebben een verhoogd leptine gehalte in het bloed. Met als gevolg een verstoord honger- verzadigings mechanisme. In het geval van een Covid besmetting zorgt een verhoogd leptine gehalte voor een snellere verspreiding van het virus door het lichaam en voor meer kans op trombose.

Ondanks de verwarrende tijd met veel onzekerheden en ellende voor veel mensen, was ik hoopvol.  Is dit de wakeup call? Gaan onze ogen open? Beseffen we dat we niet goed bezig zijn? Dat we niet goed voor onszelf en voor de aarde zorgen? Met als gevolg dat we niet gezond genoeg zijn? Het uitputten van de aarde heeft ook gevolgen voor onze gezondheid. Al jaren gaan de essentiële voedingsstoffen in onze voeding achteruit. Met waarschijnlijk op den duur grote gevolgen voor onze gezondheid en voor de aarde.

Tot er vaccins kwamen.

Stroop je mouwen op

Het motto werd: stroop je mouw op en laat je vaccineren. Maar je mouw alleen opstropen voor een vaccinatie is niet genoeg. Jammer dat het motto niet is: stroop je mouwen op, laat je vaccineren als je wilt en ga aan de slag. Ga aan de slag met je gezondheid. Gezondheid is een werkwoord, je moet er iets voor doen. Geen enkele maatregel van de overheid is helaas gericht op het versterken van ons immuunsysteem door een gezond eet- en leefpatroon en het inzetten van de juiste voeding en eventueel suppletie van voedingstekorten.

Hoe kunnen we ons immuunsysteem versterken? De basis is bewegen en gezonde voeding en het eventueel aanvullen van tekorten. Dat bewegen belangrijk is zal iedereen onderschrijven. Over een gezonde en genezende voeding is meer discussie. Mijn zelfgekozen motto is: `80% van je voeding groenten, kruiden en fruit, de rest maakt niet zoveel uit’. Dit zouden wel biologische groenten en fruit moeten zijn, omdat van `gewone’ groenten en fruit een veel minder genezende werking te verwachten valt vanwege het grotendeels ontbreken van secundaire inhoudsstoffen. Tegenwoordig bevatten groenten en fruit naar schatting 80% minder secundaire inhoudsstoffen dan 50 jaar geleden, door selectie en het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Of dit ook geldt voor biologische groenten en in welke mate is niet bekend.

Geneeskrachtige planten

Al eeuwenlang worden planten gekweekt, gezocht in de natuur en gebruikt als voedingsbron, maar ook als medicijn tegen infecties. Om ons immuunsysteem te versterken zullen we met name moeten kijken naar de secundaire inhoudsstoffen met een sterke ontsteking remmende activiteit. Deze secundaire inhoudsstoffen kunnen er niet alleen voor zorgen dat het virus zich minder snel vermenigvuldigt in het lichaam, maar ook waarschijnlijk een cytokinestorm voorkomen.

De meeste van deze krachtige ontsteking remmers behoren tot de flavonoïden. Vooral mensen die weinig groenten en fruit eten krijgen onvoldoende flavonoïden binnen en zijn kwetsbaar bij een cytokinestorm.

Flavonoïden

Tot de groep flavonoïden behoren een grote groep secundaire inhoudsstoffen, waarvan er tot nu toe zo’n 8000 zijn geïdentificeerd. Luteoline, apigenine, quercitine en OPC’s (oligomere proanthocyanidinen) zijn flavonoïden met o.a. een sterk ontsteking remmende activiteit. Het lijkt erop dat deze stoffen in staat zijn ervoor te zorgen dat een virus minder makkelijk de lichaamscellen binnen dringt. Waardoor het virus zich minder vermenigvuldigt en je minder ziek wordt. Deze stoffen binnenkrijgen is niet zo moeilijk, hoewel we natuurlijk weinig zekerheid hebben over de opnamecapaciteit van het lichaam. Deze stoffen zitten in heel gewone kruiden en wilde planten.

Luteoline is o.a aanwezig in peterselie, paardenbloem-bloem, tijm, munt, rozemarijn en oregano. Apigenine vinden we in duizendblad, tijm, salie, agrimonie, munt, kamille en salie.                   Quercitine komt voor in berkenblad, vlierbloesem, echte guldenroede en hopbellen. OPC’s  in meidoornbloem en blad, minder in de bessen.

Vaccineren?

De rol van vaccins in het terugdringen van de gevolgen van het Covid-19 virus is van groot belang. Vooral voor ouderen en mensen met een kwetsbare gezondheid. Of meer aandacht voor een andere leefstijl en meer aandacht voor een gezondere en meer gediversifieerde voeding met vooral meer groenten, fruit en kruiden, voldoende is om niet ernstig ziek te worden van het Covid-virus is (nog) niet duidelijk. Maar dat het een essentiële bijdrage levert aan het versterken van ons immuunsysteem is evident.

Wat kun je doen?

Flavonoïden lossen over het algemeen goed op in water. Als we een dagelijkse huisthee samenstellen van meidoornbloesem, vlierbloesem, rozemarijn, duizendblad en kamille krijgen we alle bovengenoemde flavonoïden binnen. Ook in de natuur is in het najaar van alles te verzamelen. De groene planten, zoals paardenbloem en zevenblad zijn te bitter om nog te eten. In het najaar moeten we kijken naar bessen en ook naaldbomen kunnen een nuttige en smakelijke bijdrage leveren. We kunnen meidoornbessen verzamelen en drogen. Ook zijn meidoornbessen te gebruiken om bijvoorbeeld samen met rozenbottels pesto te maken. Of een mengsel voor op brood (zie recept). Meidoornbessen kunnen meekoken met appels om een geneeskrachtige appelmoes te bereiden.  Vlierbessen zijn zeer geschikt voor een zeer ontsteking remmende drank. Als je het combineert met appel is het ook zonder suiker goed te drinken.

Naaldbomen zijn op veel manieren te gebruiken als genezend voedsel. Vooral de etherische oliën in naaldbomen zijn verantwoordelijk voor de genezende werking en vooral werkzaam op de ademhaling, rustgevend en verbeteren het immuunsysteem. Er zijn veel verschillende toepassingen te bedenken in de keuken. De naalden kunnen gedroogd worden en toegevoegd aan een theemengsel.  De naalden van de grove den en vooral de douglasspar kunnen een bijzondere smaak geven gemacereerd in olie of azijn.

Recept van evergreen oxymel

1 kop gehakte verse dennennaalden

1 kop appelazijn

Eventueel honing

Naalden in een pot (plastic ertussen als de deksel van ijzer is) azijn erover en een maand laten staan. Af en toe schudden en zeven. Eventueel honing toevoegen.

Meidoorn-broodbeleg

200 g meidoornbessen

50 g zonnebloempitten

50 g gepelde walnoten

2 eetlepels olijfolie

1 theelepel gehakte tijm

2 theelepels citroensap

1 knoflookteen geperst

Zout en peper

De meidoornbessen in bodem water in 5 tot 8 minuten gaar koken. Door een zeef duwen of passevite draaien. De noten zo fijn mogelijk malen in een notenmolen. Alles mengen en op smaak brengen met zout en peper.